آفت دوستى

إِذَا احْتَشَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ،

فَقَدْ فَارَقَهُ.

وقتى مؤمن برادرش را به خشم آورد،

به يقين از او جدا شده است.

سید رضى مى گويد: (حشمه و احشمه، يعنى او را به خشم آورد، برخى گفته اند، يعنى او را شرمنده ساخت و «احتشم» به معناى فراهم آوردن چنين حالتى است كه زمينه جدائى را پديد مى آورد).

.

حکمت 480

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

بدترین دوست

شَرُّ الْإِخْوَانِ مَنْ تُكُلِّفَ لَهُ.

بدترين دوست آن كه براى او به رنج و زحمت افتى.

سید رضى گويد: (تكلّف و تكليف با مشكلات و به زحمت افتادن است، پس دوستى كه انسان را دچار مشكلات مى كند مايه شر است پس او از بدترين دوستان بشمار مى آيد).

.

حکمت 479

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

حدود دوستی و رفاقت

 زُهْدُكَ فِي رَاغِبٍ فِيكَ، نُقْصَانُ حَظٍّ؛

وَ رَغْبَتُكَ فِي زَاهِدٍ فِيكَ، ذُلُّ نَفْسٍ.

دورى تو از آن كس كه خواهان تو است، نشانه كمبود بهره تو در دوستى است،

و گرايش تو به آن كس كه تو را نخواهد، سبب خوارى تو است.

.

حکمت 451

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

برتری دوستی بر خویشاوندی

 مَوَدَّةُ الْآبَاءِ، قَرَابَةٌ بَيْنَ الْأَبْنَاءِ؛

وَ الْقَرَابَةُ إِلَى الْمَوَدَّةِ، أَحْوَجُ مِنَ الْمَوَدَّةِ إِلَى الْقَرَابَةِ.

 دوستى ميان پدران، سبب خويشاوندى فرزندان است،

و خويشاوندى به دوستى نيازمندتر است از دوستى به خويشاوندى.

.

حکمت 308

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

دوستان و دشمنان تو چه کسانی هستند؟
 

دوستان تو سه گروهند، و دشمنان تو نيز سه دسته اند،

امّا دوستانت: دوست تو و دوست دوست تو، و دشمن دشمن تو است،

و امّا دشمنانت، پس دشمن تو، و دشمن دوست تو، و دوست دشمن تو است.

.

حکمت 295

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

اثر همنشینی با افراد احمق

لَا تَصْحَبِ الْمَائِقَ،

فَإِنَّهُ يُزَيِّنُ لَكَ فِعْلَهُ

وَ يَوَدُّ أَنْ تَكُونَ مِثْلَهُ.

 همنشين بى خرد مباش،

كه كار زشت خود را زيبا جلوه داده،

دوست دارد تو همانند او باشى.

.

حکمت 293

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

 میزان در دوستی و دشمنی

أَحْبِبْ حَبِيبَكَ هَوْناً مَا،

عَسَى أَنْ يَكُونَ بَغِيضَكَ يَوْماً مَا؛

وَ أَبْغِضْ بَغِيضَكَ هَوْناً مَا،

عَسَى أَنْ يَكُونَ حَبِيبَكَ يَوْماً مَا.

 در دوستى با دوست مدارا كن، شايد روزى دشمن تو گردد،

و در دشمنى با دشمن نيز مدارا كن، زيرا شايد روزى دوست تو گردد.

.

حکمت 268

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

صفتی که بیش از خویشاوندی محبت می آورد

 الْكَرَمُ، أَعْطَفُ مِنَ الرَّحِمِ.

 بخشش بيش از خويشاوندى محبّت آورد.

.

حکمت 247

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

آفت دوستی

حَسَدُ الصَّدِيقِ،

مِنْ سُقْمِ الْمَوَدَّةِ.

حسادت بر دوست،

از آفات دوستى است.

.

حکمت 218

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

نیمی از خردمندی

 التَّوَدُّدُ نِصْفُ الْعَقْلِ.

دوستى كردن نيمى از خردمندى است.

.

حکمت 142

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

حقوق دوستان بر ذمّه افراد

 لَا يَكُونُ الصَّدِيقُ صَدِيقاً حَتَّى يَحْفَظَ أَخَاهُ فِي ثَلَاثٍ:

فِي نَكْبَتِهِ وَ غَيْبَتِهِ وَ وَفَاتِهِ.

 دوست نيست مگر آن كه حقوق برادرش را در سه جايگاه نگهبان باشد:

در روزگار گرفتارى، آن هنگام كه حضور ندارد، و پس از مرگ.

.

حکمت 134

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ارزش رفاقت

فَقْدُ الْأَحِبَّةِ غُرْبَةٌ.

 از دست دادن دوستان غربت است.

.

حکمت 65

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

پند امام علی به فرزندشان درباره خوبی ها و بدی ها

به فرزندش امام حسن عليه السّلام فرمود:

پسرم چهار چيز از من ياد گير (در خوبى ها)،

و چهار چيز به خاطر بسپار (هشدارها)، كه تا به آنها عمل مى كنى زيان نبينى:

الف- خوبى ها:

1- همانا ارزشمندترين بى نيازى عقل است،

2- و بزرگ ترين فقر بى خردى است،

3- و ترسناك ترين تنهايى خودپسندى است.

4- و گرامى ترين ارزش خانوادگى، اخلاق نيكوست.

ب- هشدارها:

1- پسرم از دوستى با احمق بپرهيز، چرا كه مى خواهد به تو نفعى رساند امّا دچار زيانت مى كند.

2- از دوستى با بخيل بپرهيز، زيرا آنچه را كه سخت به آن نياز دارى از تو دريغ مى دارد.

3- و از دوستى با بدكار بپرهيز، كه با اندك بهايى تو را مى فروشد.

4- و از دوستى با دروغگو بپرهيز، كه او به سراب ماند: دور را به تو نزديك، و نزديك را دور مى نماياند.

.

حکمت 38

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

روش برخورد با خويشاوندان (صله رحم)

 مَنْ ضَيَّعَهُ الْأَقْرَبُ، أُتِيحَ لَهُ الْأَبْعَدُ.

 كسى را كه نزديكانش واگذارند،

بيگانه او را پذيرا مى گردد.

.

حکمت 14

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

آيين دوست يابى 

أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اكْتِسَابِ الْإِخْوَانِ،

وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ.

 ناتوان ترين مردم كسى است كه در دوست يابى ناتوان است،

و از او ناتوان تر آن كه دوستان خود را از دست بدهد.

.

حکمت 12

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

پس از جنگ بصره بر علاء بن زياد وارد شد كه از ياران امام بود. وقتى خانه بسيار مجلّل و وسيع او را ديد، فرمود:

روش استفاده از دنيا

با اين خانه وسيع در دنيا چه مى كنى در حالى كه در آخرت به آن نيازمندترى؟!

آرى!

اگر بخواهى مى توانى با همين خانه به آخرت برسى

در اين خانه وسيع مهمانان را پذيرايى كنى،

به خويشاوندان با نيكوكارى بپيوندى،

و حقوقى كه بر گردن تو است به صاحبان حق برسانى،

پس آنگاه تو با همين خانه وسيع به آخرت نيز مى توانى پرداخت.

 برخورد با تفكّر ترك دنيا

علاء گفت: از برادرم عاصم بن زياد به شما شكايت مى كنم.

فرمود: چه شد او را؟

گفت عبايى پوشيده و از دنيا كناره گرفته است.

امام عليه السّلام فرمود او را بياوريد،

وقتى آمد به او فرمود:

اى دشمنك جان خويش! شيطان سرگردانت كرده،

آيا تو به زن و فرزندانت رحم نمى كنى؟!

تو مى پندارى كه خداوند نعمت هاى پاكيزه اش را حلال كرده، امّا دوست ندارد تو از آنها استفاده كنى؟!

تو در برابر خدا كوچك تر از آنى كه اينگونه با تو رفتار كند.

عاصم گفت:« اى امير مؤمنان، پس چرا تو با اين لباس خشن، و آن غذاى ناگوار به سر مى برى؟»

امام فرمود:« واى بر تو من همانند تو نيستم، خداوند بر پيشوايان حق واجب كرده كه خود را با مردم ناتوان همسو كنند، تا فقر و ندارى، تنگدست را به هيجان نياورد، و به طغيان نكشاند.»

.

خطبه 209

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(مطالب اين خطبه، بخشى از نوشته هاى افشاگرانه اى است كه در سال 40 هجرى براى روشن شدن واقعيّت هاى تاريخ اسلام به دستور امام نوشته شد).

ستايش خداوندى را سزاست كه نه آسمانى مانع آگاهى او از آسمان ديگر، و نه زمينى مانع او از زمين ديگر مى شود.

علی از زبان علی ( گفتگو در روز شورا)

شخصى در روز شورا به من گفت «اى فرزند ابو طالب نسبت به خلافت حريص مى باشى».

در پاسخ او گفتم: “به خدا سوگند! شما با اينكه از پيامبر اسلام دورتريد، حريص تر مى باشيد،

امّا من شايسته تر و نزديكتر به پيامبر اسلامم،

همانا من تنها حق خود را مطالبه مى كنم كه شما بين من و آن حائل شديد، و دست رد بر سينه ام زديد.

پس چون در جمع حاضران، با برهان قاطع او را مغلوب كردم، درمانده و سرگردان شد و نمى دانست در پاسخم چه بگويد.”

 شكوه از قريش(صله رحم)

بار خدايا!

از قريش و از تمامى آنها كه ياريشان كردند به پيشگاه تو شكايت مى كنم،

زيرا قريش پيوند خويشاوندى مرا قطع كردند،

و مقام و منزلت بزرگ مرا كوچك شمردند،

و در غصب حق من، با يكديگر هم داستان شدند.

سپس گفتند: برخى از حق را بايد گرفت و برخى را بايد رها كرد (يعنى خلافت حقّى است كه بايد رهايش كنى).

 شكوه از ناكثين

طلحه و زبير و يارانشان بر من خروج كردند،

و همسر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم -عائشه- را به همراه خود مى كشيدند

چونان كنيزى را كه به بازار برده فروشان مى برند، به بصره روى آوردند،

در حالى كه همسران خود را پشت پرده نگهداشته، امّا پرده نشين حرم پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را در برابر ديدگان خود و ديگران قرار دادند.

لشكرى را گرد آوردند كه همه آنها به اطاعت من گردن نهاده،

و بدون اكراه، و با رضايت كامل با من بيعت كرده بودند،

پس از ورود به بصره، به فرماندار من و خزانه داران بيت المال مسلمين، و به مردم بصره حمله كردند،

گروهى از آنان را شكنجه و گروه ديگر را با حيله كشتند.

به خدا سوگند!

اگر جز به يك نفر دست نمى يافتند و او را عمدا بدون گناه مى كشتند كشتار همه آنها براى من حلال بود،

زيرا همگان حضور داشتند و انكار نكردند،

و از مظلوم با دست و زبان دفاع نكردند،

چه رسد به اينكه ناكثين به تعداد لشكريان خود از مردم بى دفاع بصره قتل عام كردند.

.

خطبه 172

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(برخى از شارحان نوشتند كه اين خطبه بخشى از خطبه 126 مى باشد).

شناخت جايگاه بخشش و احسان

براى كسى كه نا بجا به ناكسان نيكى كند بهره اى جز ستايش فرومايگان، تعريف سركشان و اشرار، و سخنان جاهلان بد گفتار ندارد،

و اينها نيز تا هنگامى كه به آنها بخشش مى كند ادامه دارد.

دست سخاوتمندى ندارد آن كس كه از بخشش در راه خدا بخل مى ورزد.

آن كس كه خدا او را مالى بخشيد، پس «بايد»:

به خويشاوندان خود بخشش نمايد،

و سفره مهمانى خوب بگستراند،

و اسير آزاد كند،

و رنجديده را بنوازد،

و مستمند را بهرمند كند،

و قرض وامدار را بپردازد،

و براى درك ثواب الهى، در برابر پرداخت حقوق ديگران، و مشكلاتى كه در اين راه به او مى رسد شكيبا باشد، زيرا به دست آوردن صفات ياد شده، موجب شرافت و بزرگى دنيا و درك فضائل سراى آخرت است «ان شاء الله».

.

خطبه 142

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

نقش خويشاوندان در زندگی انسان

اى مردم، انسان هر مقدار كه ثروتمند باشد، باز از خويشاوندان خود بى نياز نيست كه از او با زبان و دست دفاع كنند.
خويشاوندان انسان، بزرگ ترين گروهى هستند كه از او حمايت مى كنند و اضطراب و ناراحتى او را مى زدايند، و در هنگام مصيبت ها نسبت به او، پر عاطفه ترين مردم مى باشند.
نام نيكى كه خدا از شخصى در ميان مردم رواج دهد بهتر از ميراثى است كه ديگرى بردارد. 

 
آگاه باشيد!

مبادا از بستگان تهيدست خود رو برگردانيد و از آنان چيزى را دريغ داريد، كه نگاه داشتن مال دنيا، زيادى نياورد و از بين رفتنش كمبودى ايجاد نكند.

آن كس كه دست دهنده خود را از بستگانش باز دارد، تنها يك دست را از آنها گرفته امّا دست هاى فراوانى را از خويش دور كرده است، و كسى كه پر و بال محبّت را بگستراند، دوستى خويشاوندانش تداوم خواهد داشت.

(سید رضی مى گويد: و چه زيباست معنايى كه امام عليه السّلام از جمله «و من يقبض يده عن عشيرته» تا آخر كلام اراده فرمود، زيرا كسى كه خير و نيكى هاى خود را از خويشاوندان خود قطع كند، تنها سود يك تن را از آنها باز داشته، امّا به هنگام احتياج شديد، يارى تمام آنها را از خود دور كرده كه آنها به نداى او پاسخ نمى گويند در اين صورت خود را از سود فراوان خويشاوندان محروم ساخته و گروهى را از يارى خود باز داشته است).

خطبه 23

نهج البلاغه

.

.

موسسه اهل البیت

امام در مسجد كوفه در سال 38 هجرى سخنرانى مى كرد، اشعث بن قيس به يكى از مطالب آن اعتراض كرد و گفت اين سخن به زيان شما، نه به سود تو است، امام نگاه خود را به او دوخت و فرمود:

سوابق تاريخى نكوهيده أشعث بن قيس:

چه كسى تو را آگاهاند كه چه چيزى به سود، يا زيان من است. لعنت خدا و لعنت لعنت كنندگان، بر تو باد اى متكبّر متكبّر زاده، منافق پسر كافر.

سوگند به خدا!

تو يك بار در زمان كفر و بار ديگر در حكومت اسلام، اسير شدى، و مال و خويشاوندى تو، هر دو بار نتوانست به فريادت برسد.
آن كس كه خويشان خود را به دم شمشير سپارد، و مرگ و نابودى را به سوى آنها كشاند، سزاوار است كه بستگان او بر وى خشم گيرند و بيگانگان به او اطمينان نداشته باشند. 

(سید رضی مى گويد: منظور امام عليه السّلام اين است كه اشعث ابن قيس يك بار وقتى كه كافر بود اسير شد و بار ديگر آنگاه كه مسلمان شد و شمشيرها را به سوى قبيله اش راهنمايى كرد، مربوط به جريانى است كه اشعث قبيله خود را فريب داد تا خالد بن وليد، آنها را غافلگير كند و از دم شمشير بگذراند كه پس از آن خيانت او را با لقب «عرف النّار» (چيزى كه آتش را بپوشاند)، مى ناميدند و اين لقبى بود كه به نيرنگ باز مى دادند).

خطبه19

نهج البلاغه

.

.

?فرازی از وصیت امام به امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) بعد از ضربت ابن ملجم (لعنه الله علیه)

بر شما باد!

پیوند و بخشش به یکدیگر و بپرهیزید از پشت کردن و بریدن از یکدیگر.

.

.

نامه46

نهج البلاغه

.

.

?فرازی از وصیت امام به امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) بعد از ضربت ابن ملجم (لعنه الله علیه)

خدا را خدا را! در حق همسایگان

آنها سفارش شده ی پیامبرتان هستند. پیوسته درباره ی آنان سفارش می کرد به اندازه ای که پنداشتیم برایشان میراث معین خواهد نمود.

.

.

نامه 46

نهج البلاغه

.

.

?فرازی از وصیت امام به امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) بعد از ضربت ابن ملجم (لعنه الله علیه)

سخن حق بگویید و برای ثواب کار کنید، ستمگر را دشمن و ستمدیده را یاور باشید.

شما و همه فرزندان و خاندانم را و هر که را که نوشته ام به او می رسد به تقوای الهی، نظم در امور و اصلاح میان مسلمانان وصیت می کنم؛ زیرا از جد شما صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: “اصلاح میان مسلمانان از بیشتر نماز و روزه ها بهتر است.”

.

.

نامه46

نهج البلاغه

.

.