(براى مردم بصره پس از پيروزى در جنگ جمل در سال 36 هجرى ايراد فرمود).
در برخورد با فتنه ها و شبهات
مردم بصره در پيدايش فتنه ها هر كس كه مى تواند خود را به اطاعت پروردگار عزيز و برتر، مشغول دارد چنان كند،
اگر از من پيروى كنيد، به خواست خدا شما را به راه بهشت خواهم برد،
هر چند سخت و دشوار و پر از تلخى ها باشد.
اما عائشه!
پس افكار و خيالات زنانه بر او چيره شد،
و كينه ها در سينه اش چون كوره آهنگرى شعله ور گرديد،
اگر از او مى خواستند آنچه را كه بر ضد من انجام داد نسبت به ديگرى روا دارد سرباز مى زد،
به هر حال احترام نخست او برقرار است
و حسابرسى اعمال او با خداى بزرگ است.
خودسازی (ره آورد ايمان، علم، دنیا و آخرت)
ايمان روشن ترين راه ها و نورانى ترين چراغ هاست،
با ايمان مى توان به اعمال صالح راه برد،
و با اعمال نيكو به ايمان مى توان دسترسى پيدا كرد،
با ايمان، علم و دانش آبادان است،
و با آگاهى لازم، انسان را از مرگ مى هراسد،
و با مرگ دنيا پايان مى پذيرد،
و با دنيا، توشه آخرت فراهم مى شود.
معاد و قیامت
و با قيامت بهشت نزديك مى شود،
و جهنّم براى بدكاران آشكار مى گردد،
و مردم جز قيامت قرار گاهى ندارند،
و شتابان به سوى ميدان مسابقه مى روند تا به منزلگاه آخرين رسند.
گويا مى نگرم، همه از قبرها خارج شده به سوى منزلگاه هاى آخرين در حركتند،
هر خانه اى در بهشت به شخصى تعلق دارد،
كه نه ديگرى را مى پذيرند و نه از آنجا به جاى ديگر انتقال مى يابند.
امر به معروف و نهی از منکر
همانا «امر به معروف» و «نهى از منكر» دو صفت از اوصاف پروردگارند كه نه اجل را نزديك مى كند و نه روزى را كاهش مى دهد.
قرآن
بر شما باد عمل كردن به قرآن،
كه ريسمان محكم الهى، و نور آشكار و درمانى سودمند است،
كه تشنگى را فرونشاند،
نگهدارنده كسى است كه به آن تمسّك جويد
و نجات دهنده آن كس است كه به آن چنگ آويزد،
كجى ندارد تا راست شود،
و گرايش به باطل ندارد تا از آن باز گردانده شود،
و تكرار و شنيدن پياپى آيات، كهنه اش نمى سازد،
و گوش از شنيدن آن خسته نمى شود.
كسى كه با قرآن سخن بگويد راست گفته
و هر كس بدان عمل كند پيشتاز است.
علی از زبان علی (آینده امت اسلامی)
(در اينجا مردى بلند شد و گفت: اى امير المؤمنين ما را از فتنه آگاه كن، آيا نسبت به فتنه، از پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سؤالى نفرموده اى پاسخ داد):
آنگاه كه خداوند آيه 1 و 2 سوره عنكبوت را نازل كرد كه: (آيا مردم خيال مى كنند چون كه گفتند ايمان آورديم، بدون آزمايش رها مى شوند) دانستم كه تا پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در ميان ماست آزمايش نمى گرديم.
پرسيدم اى رسول خدا اين فتنه و آزمايش كدام است كه خدا شما را بدان آگاهى داده است؟
فرمود: «اى على پس از من امّت اسلامى به فتنه و آزمون دچار مى گردند»
گفتم: اى رسول خدا مگر جز اين است كه در روز «احد» كه گروهى از مسلمانان به شهادت رسيدند و شهادت نصيب من نشد و سخت بر من گران آمد، تو به من فرمودى: اى على مژده باد تو را كه شهادت در پى تو خواهد آمد.
پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به من فرمود: «همانا اين بشارت تحقّق مى پذيرد، در آن هنگام صبر تو چگونه است»؟
گفتم اى رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم چنين موردى جاى صبر و شكيبايى نيست بلكه جاى مژده شنيدن و شكر گزارى است.
و پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود:
«اى على همانا اين مردم به زودى با اموالشان دچار فتنه و آزمايش مى شوند،
و در ديندارى بر خدا منّت مى گذارند،
با اين حال انتظار رحمت او را دارند،
و از قدرت و خشم خدا، خود را ايمن مى پندارند.
حرام خدا را با شبهات دروغين، و هوسهاى غفلت زا، حلال مى كنند،
«شراب» را به بهانه اينكه «آب انگور» است
و رشوه را كه «هديه» است
و ربا را كه «نوعى معامله» است حلال مى شمارند».
گفتم اى رسول خدا: در آن زمان مردم را در چه پايه اى بدانم آيا در پايه ارتداد يا فتنه و آزمايش؟ پاسخ فرمود: «در پايه اى از فتنه و آزمايش».
.
خطبه 156
نهج البلاغه
.
موسسه اهل البیت
