تأثیر شوخی بیجا بر عقل
 

مَا مَزَحَ امْرُؤٌ مَزْحَةً،

إِلَّا مَجَّ مِنْ عَقْلِهِ مَجَّةً.

هيچ كس شوخى بيجا نكند

جز آن كه مقدارى از عقل خويش را از دست بدهد.

.

حکمت 450

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

کارکرد عقل و صبر

بردبارى پرده اى است پوشاننده،

و عقل شمشيرى است برّان،

پس كمبودهاى اخلاقى خود را با بردبارى بپوشان،

و هواى نفس خود را با شمشير عقل بكش.

.

حکمت 424

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

کارکرد عقل

كَفَاكَ مِنْ عَقْلِكَ،

مَا أَوْضَحَ لَكَ سُبُلَ غَيِّكَ مِنْ رُشْدِكَ.

 عقل تو را كفايت كند

كه راه گمراهى را از رستگارى نشانت دهد.

.

حکمت 421

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

عقل و نجات رزق و روزی

 مَا اسْتَوْدَعَ اللَّهُ امْرَأً عَقْلًا

إِلَّا اسْتَنْقَذَهُ بِهِ يَوْماً مَا.

خدا عقل را به انسانى نداد

جز آن كه روزى او را با كمك عقل نجات بخشيد.

.

حکمت 407

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

راه ادب کردن نفس

 الْفِكْرُ مِرْآةٌ صَافِيَةٌ،

وَ الِاعْتِبَارُ مُنْذِرٌ نَاصِحٌ؛

وَ كَفَى أَدَباً لِنَفْسِكَ،

تَجَنُّبُكَ مَا كَرِهْتَهُ لِغَيْرِكَ.

 انديشه، آيينه اى شفّاف و عبرت از حوادث، بيم دهنده اى خير انديش است،

و تو را در ادب كردن نفس همان بس كه از آنچه انجام دادنش را براى ديگران نمى پسندى، بپرهيزى.

.

حکمت 365

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

جایگاه سوال نپرسیدن

لَا تَسْأَلْ عَمَّا لَا يَكُونُ،

فَفِي الَّذِي قَدْ كَانَ لَكَ شُغُلٌ.

 از آنچه پديد نيامده نپرس،

كه آنچه پديد آمده براى سرگرمى تو كافى است.

.

حکمت 364

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

از نشانه های بی خردی

 مِنَ الْخُرْقِ،

الْمُعَاجَلَةُ قَبْلَ الْإِمْكَانِ،

وَ الْأَنَاةُ بَعْدَ الْفُرْصَة.

شتاب پيش از توانايى بر كار،

و سستى پس از به دست آوردن فرصت از بى خردى است.

.

حکمت 363

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

تأثیر دولت و قدرت بر اندیشه

صَوَابُ الرَّأْي بِالدُّوَلِ؛

يُقْبِلُ بِإِقْبَالِهَا، وَيَذْهَبُ بِذَهَابِهَا.

استوارى رأى با كسى است كه قدرت و دارايى دارد،

با روى آوردن قدرت، روى آورد، و با پشت كردن آن روى بر تابد.

.

حکمت 339

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

اثر همنشینی با افراد احمق

لَا تَصْحَبِ الْمَائِقَ،

فَإِنَّهُ يُزَيِّنُ لَكَ فِعْلَهُ

وَ يَوَدُّ أَنْ تَكُونَ مِثْلَهُ.

 همنشين بى خرد مباش،

كه كار زشت خود را زيبا جلوه داده،

دوست دارد تو همانند او باشى.

.

حکمت 293

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

جایگاه عقل در هدایت

لَيْسَتِ الرَّوِيَّةُ كَالْمُعَايَنَةِ مَعَ الْإِبْصَارِ،

فَقَدْ تَكْذِبُ الْعُيُونُ أَهْلَهَا،

وَ لَا يَغُشُّ الْعَقْلُ مَنِ اسْتَنْصَحَهُ‏.

انديشيدن همانند ديدن نيست،

زيرا گاهى چشم ها دروغ مى نماياند،

امّا آن كس كه از عقل نصيحت خواهد به او خيانت نمى كند.

.

حکمت 281

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

رابطه تلاش و تقدیر

به يقين بدانيد

خداوند براى بنده خود هر چند با سياست و سخت كوش و در طرح و نقشه نيرومند باشد،

بيش از آنچه كه در علم الهى وعده فرمود، قرار نخواهد داد،

و ميان بنده، هر چند ناتوان و كم سياست باشد،

و آنچه در قرآن براى او رقم زده حايلى نخواهد گذاشت.

هر كس اين حقيقت را بشناسد و به كار گيرد،

از همه مردم آسوده تر است و سود بيشترى خواهد برد.

و آن كه آن را واگذارد و در آن شك كند،

از همه مردم گرفتارتر و زيانكارتر است.

چه بسا نعمت داده شده اى كه گرفتار عذاب شود،

و بسا گرفتارى كه در گرفتارى ساخته شده و آزمايش گردد.

پس اى كسى كه از اين گفتار بهرمند مى شوى!

بر شكر گزارى بيفزاى،

و از شتاب بى جا دست بردار،

و به روزى رسيده قناعت كن.

.

حکمت 273

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

نشانه های عقلانیت

 هُوَ الَّذِي يَضَعُ الشَّيْءَ مَوَاضِعَهُ؛

فَقِيلَ فَصِفْ لَنَا الْجَاهِلَ،

فَقَالَ قَدْ فَعَلْتُ.

 به امام گفتند، عاقل را به ما بشناسان؟

فرمودند: خردمند آن است كه هر چيزى را در جاى خود مى نهد.

(گفتند پس جاهل را تعريف كن فرمود:) با معرّفى خردمند، جاهل را نيز شناساندم.

.

حکمت 235

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

آفت اندیشه

أَكْثَرُ مَصَارِعِ الْعُقُولِ،

تَحْتَ بُرُوقِ الْمَطَامِعِ.

 قربانگاه انديشه ها،

زير برق آرزوهاست.

.

حکمت 219

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

آفت اندیشه

الْخِلَافُ يَهْدِمُ الرَّأْيَ.

 اختلاف نابود كننده انديشه است.

.

حکمت 215

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

آفت عقل

عُجْبُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ، أَحَدُ حُسَّادِ عَقْلِهِ.

 خودپسندى يكى از حسودان عقل است.

.

حکمت 212

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

لجاجت و سستى اراده 

اللَّجَاجَةُ تَسُلُّ الرَّأْيَ.

لجاجت تدبير را سست مى كند.

.

حکمت 179

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

 ارزش مشورت کردن

مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْيِهِ هَلَكَ،

وَ مَنْ شَاوَرَ الرِّجَالَ، شَارَكَهَا فِي عُقُولِهَا.

 هر كس خود رأى شد به هلاكت رسيد،

و هر كس با ديگران مشورت كرد، در عقل هاى آنان شريك شد.

.

حکمت ۱۶۱

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

مجموعه صفات انسان ساز از زبان امام علی

 سرمايه اى از عقل سودمندتر نيست،

و تنهايى ترسناك تر از خودبينى،

و عقلى چون دورانديشى،

و بزرگوارى چون تقوى،

و همنشينى چون اخلاق خوش،

و ميراثى چون ادب،

و رهبرى چون توفيق الهى،

و تجارتى چون عمل صالح،

و سودى چون پاداش الهى،

و پارسائى چون پرهيز از شبهات،

و زهدى چون بى اعتنايى به دنياى حرام،

و دانشى چون انديشيدن،

و عبادتى چون انجام واجبات،

و ايمانى چون حياء و صبر،

و خويشاوندى چون فروتنى،

و شرافتى چون دانش،

و عزّتى چون بردبارى،

و پشتيبانى مطمئن تر از مشورت كردن نيست.

.

حکمت 113

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

عمل بهتر از نقل کردن

 اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ

رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ،

فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ.

 
 چون روايتى را شنيديد، آن را بفهميد عمل كنيد،

نه بشنويد و نقل كنيد،

زيرا راويان علم فراوان، و عمل كنندگان آن اندكند.

.

حکمت 98

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ارزش تجربه پیران

 رَأْيُ الشَّيْخِ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ جَلَدِ الْغُلَامِ.

وَ [يُرْوَى] رُوِيَ مِنْ مَشْهَدِ الْغُلَامِ.

 انديشه پير در نزد من از تلاش جوان خوشايندتر است.

(و نقل شده كه تجربه پيران از آمادگى رزمى جوانان برتر است).

.

حکمت 86

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

5 پند مهم امام علی

 شما را به پنج چيز سفارش مى كنم

كه اگر براى آنها شتران را پر شتاب برانيد و رنج سفر را تحمّل كنيد سزاوار است:

1-كسى از شما جز به پروردگار خود اميدوار نباشد،

2-و جز از گناه خود نترسد.

3-و اگر از يكى سؤال كردند و نمى داند، شرم نكند و بگويد نمى دانم،

4-و كسى در آموختن آنچه نمى داند شرم نكند.

5-و بر شما باد به شكيبايى، كه شكيبايى، ايمان را چون سر است بر بدن،

و ايمان بدون شكيبايى چونان بدن بى سر، ارزشى ندارد.

.

حکمت 82

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ميزان ارزش انسان ها

 قِيمَةُ كُلِّ امْرِئٍ مَا يُحْسِنُهُ.

ارزش هر كس به مقدار دانايى و تخصّص اوست.

 [قال الرضي رحمه الله تعالى و [هذه] هي الكلمة التي لا تصاب لها قيمة و لا توزن بها حكمة و لا تقرن إليها كلمة].

(سید رضی گوید: اين از كلماتى است كه قيمتى براى آن تصوّر نمى شود، و هيچ حكمتى هم سنگ آن نبوده و هيچ سخنى، والايى آن را ندارد).

.

حکمت 81

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

نشانه عقل کامل

 إِذَا تَمَّ الْعَقْلُ نَقَصَ الْكَلَامُ.

 چون عقل كامل گردد،

سخن اندك شود.

.

حکمت 71

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

 ارزش تذكّر دادن اشتباهات

مَنْ حَذَّرَكَ كَمَنْ بَشَّرَكَ.

 
آن كه تو را هشدار داد،

چون كسى است كه مژده داد.

.

حکمت 59

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

بالاترین ثروت

 لَا غِنَى كَالْعَقْلِ،

وَ لَا فَقْرَ كَالْجَهْلِ،

وَ لَا مِيرَاثَ كَالْأَدَبِ،

وَ لَا ظَهِيرَ كَالْمُشَاوَرَةِ.

هيچ ثروتى چون عقل،

و هيچ فقرى چون نادانى نيست.

هيچ ارثى چون ادب،

و هيچ پشتيبانى چون مشورت نيست.

.

حکمت 54

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

راه پیروزی

الظَّفَرُ بِالْحَزْمِ،

وَ الْحَزْمُ بِإِجَالَةِ الرَّأْيِ،

وَ الرَّأْيُ بِتَحْصِينِ الْأَسْرَارِ.

 پيروزى در دورانديشى،

و دور انديشى در به كار گيرى صحيح انديشه،

و انديشه صحيح به راز دارى است.

.

حکمت 48

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

 رابطه عقل و زبان

[قال و قد رُوي عنه (علیه السلام) هذا المعنى بلفظ آخر و هو قوله]:(حكمت 40 به گونه ديگرى نيز نقل شده).

قَلْبُ الْأَحْمَقِ فِي فِيهِ، وَ لِسَانُ الْعَاقِلِ فِي قَلْبِهِ.

 
 قلب احمق در دهان او،

و زبان عاقل در قلب او قرار دارد.

.

حکمت ۴۱

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت 

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

.