شیوه های خودسازی از منظر امام علی

(اين سخنرانى را امام در روزهاى نخست خلافت خود در سال 35 هجرى در مدينه ايراد فرمود).

 

رعایت تقوی و خودسازی ( ضرورت اطاعت از دستورات الهى)


مردم از آنچه خداوند بيان داشته بهره گيريد،

و از پند و اندرزهاى خدا پند پذيريد،

و نصيحت هاى او را قبول كنيد،

زيرا خداوند با دليل هاى روشن، راه عذر را به روى شما بسته،

و حجّت را بر شما تمام كرده است.

و اعمالى كه دوست دارد بيان فرموده،

و از آنچه كراهت دارد معرّفى كرد،

تا از خوبى ها پيروى و از بدى هاى دورى گزينيد.


همانا رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم همواره مى فرمود: «گرداگرد بهشت را دشوارى ها (مكاره) و گرداگرد آتش جهنّم را هوس ها و شهوات گرفته است».


آگاه باشيد!

چيزى از طاعت خدا نيست جز آن كه با كراهت انجام مى گيرد،

و چيزى از معصيت خدا نيست جز اينكه با ميل و رغبت عمل مى شود.

پس رحمت خداوند بر كسى كه شهوات خود را مغلوب و هواى نفس را سركوب كند،

زيرا كار مشكل، باز داشتن نفس از شهوت بوده كه پيوسته خواهان نافرمانى و معصيت است.


بندگان خدا بدانيد كه؛

انسان با ايمان، شب را به روز، و روز را به شب نمى رساند جز آن كه نفس خويش را متّهم مى داند،

همواره نفس را سرزنش مى كند،

و گناه كارش مى شمارد.

پس در دنيا چونان پيشينيان صالح خود باشيد،

كه در پيش روى شما در گذشتند

و همانند مسافران، خيمه خويش را از جا در آوردند و به راه خود رفتند.

 

ويژگى هاى قرآن


آگاه باشيد! همانا اين قرآن پند دهنده اى است كه نمى فريبد،

و هدايت كننده اى است كه گمراه نمى سازد،

و سخنگويى است كه هرگز دروغ نمى گويد.

كسى با قرآن همنشين نشد مگر آن كه بر او افزود يا از او كاست،

در هدايت او افزود

و از كور دلى و گمراهى اش كاست.


آگاه باشيد!

كسى با داشتن قرآن، نيازى ندارد و بدون قرآن بى نياز نخواهد بود.

پس درمان خود را از قرآن بخواهيد،

و در سختى ها از قرآن يارى بطلبيد،

كه در قرآن درمان بزرگ ترين بيمارى ها يعنى كفر و نفاق و سركشى و گمراهى است.

پس به وسيله قرآن خواسته هاى خود را از خدا بخواهيد،

و با دوستى قرآن به خدا روى آوريد،

و به وسيله قرآن از خلق خدا چيزى نخواهيد،

زيرا وسيله اى براى تقرّب بندگان به خدا، بهتر از قرآن وجود ندارد.

آگاه باشيد، كه شفاعت قرآن پذيرفته، و سخنش تصديق مى گردد،

آن كس كه در قيامت، قرآن شفاعتش كند بخشوده مى شود،

و آن كس كه قرآن از او شكايت كند محكوم است.

در روز قيامت ندا دهنده اى بانگ مى زند كه:

«آگاه باشيد امروز هر كس گرفتار بذرى است كه كاشته و عملى است كه انجام داده، جز اعمال منطبق با قرآن».

پس شما در شمار عمل كنندگان به قرآن باشيد،

از قرآن پيروى كنيد،

با قرآن خدا را بشناسيد،

و خويشتن را با قرآن اندرز دهيد،

و رأى و نظر خود را برابر قرآن متّهم كنيد،

و خواسته هاى خود را با قرآن نادرست بشماريد.

 

رعایت تقوی و خودسازی ( تشويق به اعمال نيكو)

 

عمل صالح! عمل صالح!

سپس آينده نگرى! آينده نگرى!

و استقامت! استقامت!

آنگاه، بردبارى! بردبارى!

و پرهيزكارى! پرهيزكارى!؛

براى هر كدام از شما عاقبت و پايان مهلتى تعيين شده، با نيكوكارى بدانجا برسيد.

همانا پرچم هدايتى براى شما بر افراشتند،

با آن هدايت شويد،

و براى اسلام نيز هدف و نتيجه اى است به آن دسترسى پيدا كنيد،

و با انجام واجبات، حقوق الهى را ادا كنيد،

كه وظائف شما را آشكارا بيان كرده

و من گواه اعمال شما بوده

و در روز قيامت از شما دفاع مى كنم

و به سود شما گواهى مى دهم.

آگاه باشيد!

آنچه از پيش مقرّر شده بود، به وقوع پيوست،

و خواسته هاى گذشته الهى انجام شد،

و همانا من با تكيه به وعده هاى الهى و براهين روشن او سخن مى گويم كه فرمود:

«كسانى كه گفتند پروردگار ما خداست، سپس استقامت ورزيدند، فرشتگان بر آنها فرود مى آيند و مى گويند، نترسيد و محزون نباشيد كه بشارت باد بر شما بهشتى كه به شما وعده داده اند».

و همانا شما گفتيد:

پروردگار ما خداست، پس در عمل به دستورات قرآن، خدا، و در ادامه راهى كه فرمان داد،

و بر روش درست پرستش بندگان او، استقامت داشته باشيد،

و پايدار مانيد،

و از دستورات خدا سرپيچى نكنيد،

و در آن بدعت گزار مباشيد،

و از آن منحرف نگرديد،

زيرا خارج شوندگان از دستورات الهى در روز قيامت از رحمت خدا دورند.

 ( ضرورت كنترل زبان)


سپس مواظب باشيد كه اخلاق نيكو را در هم نكشيد

و به رفتار ناپسند مبدّل نسازيد.

زبان و دل را هماهنگ كنيد.

مرد بايد زبانش را حفظ كند،

زيرا همانا اين زبان سركش، صاحب خود را به هلاكت مى اندازد.


به خدا سوگند!

پرهيزگارى را نديده ام كه تقوا براى او سودمند باشد

مگر آن كه زبان خويش را حفظ كرده بود،

و همانا زبان مؤمن در پس قلب او، و قلب منافق از پس زبان اوست.

زيرا مؤمن هر گاه بخواهد سخنى گويد، نخست مى انديشد،

اگر نيك بود اظهار مى دارد، و چنانچه ناپسند، پنهانش مى كند،

در حالى كه منافق آنچه بر زبانش آمد مى گويد، و نمى داند چه به سود او، و چه حرفى بر ضرر اوست.


و پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: «ايمان بنده اى استوار نگردد تا دل او استوار شود، و دل استوار نشود تا زبان استوار گردد.»

پس هر كس از شما بتواند خدا را در حالى ملاقات كند كه دستش از خون و اموال مسلمانان پاك، و زبانش از عرض و آبروى مردم سالم ماند، بايد چنين كند.

 

اى بندگان خدا آگاه باشيد!

مؤمن كسى است كه حلال خدا را هم اكنون حلال، و حرام خدا را هم اكنون حرام بشمارد،

و آنچه را مردم با بدعت ها تغيير دادند،

چيزى از حرام را حلال نمى كند، زيرا حلال همان است كه خدا حلال كرده و حرام همان چيزى است كه خدا حرام شمرده است.

پس شما در امور و حوادث روزگار تجربه آموختيد،

و از تاريخ گذشتگان پند گرفتيد،

مثل ها براى شما زده اند،

و به امرى آشكار دعوت شده ايد،

جز ناشنوايان كسى ادّعاى نشنيدن حق را ندارد،

و جز كوران و كور دلان كسى ادّعاى نديدن واقعيّت ها نمى كند.

آن كس كه از آزمايش ها و تجربه هاى خدا دادى سودى نبرد

از هيچ پند و اندرزى سود نخواهد برد

و كوته فكرى دامنگير او خواهد شد

تا آنجا كه بد را خوب، و خوب را بد مى نگرد.

و همانا مردم دو دسته اند، گروهى پيرو شريعت و دين، و برخى بدعت گزارند كه از طرف خدا دليلى از سنّت پيامبر، و نورى از براهين حق ندارند.

 

ويژگى هاى قرآن


همانا خداوند سبحان كسى را به چيزى چون قرآن پند نداده است،

كه قرآن ريسمان استوار خدا، و وسيله ايمنى بخش است.

در قرآن بهار دل، و چشمه هاى دانش است،

براى قلب جلايى جز قرآن نتوان يافت،

بخصوص در جامعه اى كه بيدار دلان درگذشته

و غافلان و تغافل كنندگان حضور دارند.

پس هر جا كه نيكى ديديد يارى كنيد،

و هر گاه چيز بد و ناروايى مشاهده كرديد دورى گزينيد،

زيرا پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله و سلّم همواره مى فرمود: «اى فرزند آدم، كار نيك را انجام ده، و كار بد را واگذار، اگر چنين كنى در راه راست الهى قرار خواهى داشت».

 

رعایت تقوی و خودسازی ( اقسام ظلم و ستم)


آگاه باشيد !

كه ظلم بر سه قسم است؛

1-ظلمى كه نابخشودنى است،

2-و ظلمى كه بدون مجازات نمى ماند،

3- و ظلمى كه بخشودنى و جبران شدنى است.


امّا ظلمى كه نابخشودنى است، شرك به خداى سبحان است، كه فرمود: «خداوند هيچ گاه از شرك به خود، در نمى گذرد».

و امّا ظلمى كه بخشودنى است، ستمى است كه بنده با گناهان بر خويشتن روا داشته است،

و ظلمى كه بدون مجازات نيست، ستمگرى بعضى از بندگان بر بعض ديگر است كه قصاص در آنجا سخت است،

مجروح كردن با كارد، يا تازيانه زدن نيست بلكه اينها در برابرش كوچك است.

پس مبادا در دين دو رويى ورزيد،

كه همبستگى و وحدت در راه حق «گر چه كراهت داشته باشيد» از پراكندگى در راه باطل «گرچه مورد علاقه شما باشد» بهتر است

زيرا خداوند سبحان نه به گذشتگان و نه آيندگان، چيزى را با تفرقه عطا نفرموده است.

 

 ضرورت خود سازى (ضرورت پرهیز از غیبت)


اى مردم خوشا به حال كسى كه عيب شناسى نفس، او را از عيب جويى ديگران باز دارد.

و خوشا به حال كسى كه به خانه و خانواده خود پردازد،

و غذاى حلال خود را بخورد،

و به اطاعت پروردگار مشغول باشد،

و بر خطاهاى خويش بگريد،

و همواره به خويشتن خويش مشغول باشد

و مردم از او در امان باشند.

.

خطبه 176

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

موضوعات: ◀خطبه ها, ◀ خودسازی در نهج البلاغه, ◀ تقوا در نهج البلاغه, ◀ قرآن در نهج البلاغه, ✔مطلب ندارد, غیبت کردن
[دوشنبه 1399-06-03] [ 04:29:00 ب.ظ ]