ارزش و ثواب اصلاح میان مردم

روایت اول)

امام صادق علیه السلام فرمود: صدقه ایی را که خدا دوست دارد اصلاح میان مردم است زمانی که اختلاف و فساد یابند و نزدیک ساختن آنها به یکدیگر زمانی که از هم دور شوند.

و فرمودند: اصلاح کردن میان دو نفر در نزد من محبوبتر است از دو دینار صدقه دادن.

روایت دوم)

مفضل گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: هرگاه میان دو نفر از شیعیان ما نزاعی دیدی از مال من فدیه بده.(یعنی هر چه ادعا می کند از مال من به او بده تا طرف را رها کند.)

روایت سوم)

امام صادق علیه السلام فرمود: مصلح دروغ گو نیست.

شرح: کسی که به قصد اصلاح میان دو نفر سخنی از جانب یکی از آنها به دیگری گوی که او نگفته باشد و علم به رضایت او هم داشته باشد این سخن دروغ حرام نیست و برخی گفته اند دروغ اصطلاحی نیست اگرچه دروغ لغوی باشد زیرا دروغ اصطلاحی آن است که علاوه بر عدم مطابقت با واقع گوینده آن مذموم و نکوهیده باشد و در این مورد مذموم نیست.

فقهاء شیعه رضوان الله تعالی علیهم با استناد به این خبر و دو خبر دیگر، این مورد را یکی از مستثنیات دروغ شمرده و حرام نداسته اند زیرا اگر قبح و زشتی دروغ ذاتی باشد رجحان دفع افسد به فاسد ازمستقلات عقلیه است . اختلاف و کشمکش میان دو نفر گاهی دامنه پیدا می کند و به دو فامیل و دو کشور می رسد و خون ریزی ها و زیانهای مالی و عِرضی بسیار به بار می آورد و چه بسا به وسیله یک دروغ مصلحت آمیز بتوان از این مفاسد جلوگیری کرد.. دراین صورت عقل حکم می کند که به خاطر دفع آن مفاسد بزرگ این فاسد کوچک انجام شود. اگرچه از اطلاق اخبار استفاده می شود که مطلق کدورت و اختلاف میان دو نفر اگرچه به خون ریزی و خسارتی هم منجر نگردد مبغوض و منفور شارع است و قبحش از قبح دروغ بیشتر است زیرا اسلام به اتحاد و الفت مسلمین اهمیت بسیاری قائل شده و جماعات و زیارت مومن و عیادت مریض و هدیه بردن و سلام کردن و سیر کردن و پوشانیدن مومن و دهها دستور اخلاقی دیگر را به منظور تحکیم روابط دوستی میان مسلمین قرار داده است و نیز نهی از عیبت و بهتان و ستم و خلف وعده و سوءظن و زنا و بلکه نهی از خود دروغ هم بدین منظور است. پس می توان گفت که حرمت دروغ و وجوب راستی برای این لست که میان مسلمین کدورت و اختلافی پیدا نشود و هرگاه راست گویی موجب کدورت و اختلاف شود حرمت دروغ از میان می رود. چنانچه نظیر آن در باب تقیه نیز وارد است.

روایت چهارم)

امام صادق علیه السلام درباره قول خدای عزّوجلّ«و لا تجعلوا الله عرضه لأیمانکم أن تبرّوا و تتقوا و تصلحوا بین الناس» فرمودند: هرگاه تو را برای اصلاح میان دو تن خواندند مگو سوگند خورده ام که این کار را نکنم.

.

اصول کافی، ج3

ترجمه مصطفوی