سرچشمه علم بشریت از کجاست؟

روایت اول)

صاحب دیلم گوید: شنیدم امام جعفر صادق (علیه السلام) هنگامی که جماعتی از اهل کوفه خدمتش بودند، می فرمود:

شگفتا! از این مردم که علم را از از رسول خدا صلی الله علیه و آله گرفتند و به آن عمل کردند و هدایت شدند و باز عقیده دارند که اهل بیتش علم او را فرا نگرفته اند. ما هستیم اهل بیت و ذریه او که وحی خدا در منازل ما فرود آمده و علم از ما به ایشان رسیده است. آیا عقیده دارند که آنها دانستند و هدایت یافتند و ما ندانستیم و گمراه شدیم؟! چنین چیزی محال است.

شرح: مجلسی (ره) در اینجا به مناسبت  برای دلیل أعلم بودن امیر المومنین (علیه السلام) از ابوبکر و سایر صحابه از قول ابن خطیب أعلم علماء اشعریین چنین گوید:

علی از نظر سرشت و فطرت در نهایت هوش و فهم و استعداد بود و به تحصیل علم کمال اشتیاق داشت و پیغمیر صلی الله علیه و آله هم به تعلیم و تربیت او نهایت علاقه و اشتیاق را نشان می داد و علی از کودکی همیشه همراه پیغمبر صلی الله علیه و آله بود، پیداست که چنین شاگردی در مکتب چنان استادی به بالاترین مقام علمی خواهد رسید و اما ابوبکر در پیری خدمت پیغمبر صلی الله علیه و آله رسید و آن هم گاهی شبانه روزی یک مرتبه و در مدت کوتاهی.

همین دلیل را نسبت به یازده نفر از اولاد امیر المومنین(علیه السلام) می توان جاری ساخت؛ زیرا هر یک از آنان علاوه بر جنبه وراثت علم از پیغمبر در خانه پدر خود وزیر دست او تربیت یافته اند.

 از این روایت استفاده می شود که در زمان آن حضرت مردمی بیشعور و یا مغرض بوده اند که علاوه بر اینکه ابوحنیفه و امثالش را بر آن حضرت ترجیح می دادند، نسبت جهالت و گمراهی هم به آن حضرت می داده اند.

روایت دوم)

زراره گوید: خدمت امام باقر (علیه السلام) بودم که مردی از اهل کوفه از آن حضرت راجع به قول امیرالمومنین (علیه السلام) : «هرچه خواهید از من بپرسید هر چه زا من است به شما خبر می دهم.» سوال کرد، حضرت فرمود: هیچ کس علمی ندارد جز آنچه از امیر المومنین (علیه السلام) استفاده شده است. مردم هر کجا خواهند بروند به خدا علم درست جز اینجا نیست.(و با دست اشاره به خانه خود کرد.)

روایت سوم)

ابوبصیر گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: شهادت زنازاده نافذ است؟

فرمود: نه،

عرض کردم: حکم بن عتیبه عقیده دارد که پذیرفته و نافذ است.

فرمود : خدا گناهش را نیامرزد. خدا به حکم نفرمود: «قرآن برای تو و قومت یادآور است.»

پس حکم به راست رود و به چپ رود به خدا دانش جز اط خاندانی که جبرئیل (علیه السلام) بر آنها نازل شده، بدست نیاید.

روایت چهارم)

مخزومی گوید: خدمت امام صادق (علیه السلام) نشسته بودیم که عباد بن کثیر خداپرست بصریان و ابن شریح فقیه اهل مکه وراد شدند: و میمون قداح غلام امام باقر علیه السلام هم خدمتش بود.

عباد بن کثیر از امام پرسید و عرض کرد: ای ابا عبدالله ! رسول خدا صلی الله علیه و آله در چند پارچه کفن شد؟

فرمود: در سه پارچه: دو پارچه صحاری (صحار قریه ای در یمن) و یک پارچه  حبره (که نوعی بر یمنی است) و برد مکیاب بود.

عباد بن کثیر از این سخن روی در هم کشید .

امام صادق  علیه السلام فرمود: درخت خرمای مریم علیها السلام (که پس از زائیدن عیسی مأمور به خوردن از آن شد) خرمای عجوره (بهترین نوع خرما) بود. و از آسمان فرود آمد پس هر چه از ریشه روئید عجوره  شد و آنچه هسته اس  از این سو و آن سو گرفته شد و کاشته شد لون (خرمای پست) گردید.

چون از نزد حضرت بیرون رفتند عباد بن کثیر  به ابن شریح گفت: به خدا من نفهمیدم این چه مثلی بود که امام صادق علیه السلام برای من بیان کرد.

ابن شریح گفت: این غلام _میمون قداح_ به تو خبر می دهد؛ زیرا او از آنهاست.(چون که در خانه آنها بزرگ شده)

میمون گفت: فرمایش او را نفهمیدی؟

گفت نه به خدا

گفت : او مَثل خودش را برای تو بیان کرد و به تو خبر داد که او فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله است و علم پیغمبر  نزد آنهاست پس آنچه از نزد آنها آید درست است و آنچه از نزد دیگران آید از این سو و آن سو گرد آمده است.

 .

کافی، ج۲

ترجمه مصطفوی

.

امام صادق (علیه السلام):

همانا علی (بن ابیطالب) علیه السلام عالم بود و علم به ارث می رسد و هیچ عالمی نمیرد جز اینکه پس از وی کسی باشد که مانند علم او یا آنچه خدا خواهد (کمتر یا بیشتر) بداند.

.

کافی، ج2

ترجمه مصطفوی

.

?معاذ بن کثیر گوید؛ امام صادق (علیه السلام) فرمود؛

امر وصیت از آسمان در مکتوبی بر محمد  (صلی الله علیه و آله) نازل شد و مکتوب سر به مهر جز راجع به وصیت بر محمد(صلی الله علیه و آله) نازل نگشت.

جبرئیل (علیه السلام) عرض کرد؛ این است وصیت تو درباره امتت نزد اهل بیتت.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود؛ کدام اهل بیتم؟

گفت؛ برگزیده خدا از میان ایشان و ذریه او

و این وصیت برای این است که علی علم نبوت را از تو ارث ببرد، چنانکه ابراهیم به ارث داد و میراث این علم برای علی (علیه السلام) و ذریه تو از پشت اوست.

آن مکتوب چند مخر داشت. علی (علیه السلام) مهر اول را گشود و به آنچه در آن بود عمل کرد. سپس حسن (علیه السلام) مهر دوم را گشود و به آنچه در آن مامور شده بود عمل کرد. چون حسن وفات کرد ، حسین (علیه السلام) مهر سوم را گشود. دید در آن نوشته است: “جنگ کن و بکش و کشته می شوی و مردمی را برای شهادت با خود ببر برای ایشان شهادتی جز همراه تو نیست.”

او هم عمل کرد و چون خواست درگذرد پیش از آن مکتوب را به علی بن الحسن (علیه السلام) داد او مهر چهارم را گشود و دید در آن نوشته است : “سکوت کن و چون علم در پرده شد سر به زیر انداز “

چون او خواست وفات کند و درگذرد آن را به محمد بن علی داد. او مهر پنجم را گشود دید در آن نوشته است: “کتاب خدای تعالی را تفسیر کن و پدرت را تصدیق نما و ارث امامت را به پسرت بده و امت را نیکو تربیت کن و به حق خدای عز و جل قیام کن و در حال ترس و امنیت حق را بگو و جز از خدا مترس”

او هم عمل کرد و سپس آن را به شخص بعد از خود داد.

معاذ گوید؛ من عرض کردم؛ قربانت گردم آن شخص شمائید؟

فرمود؛ ای معاذ! من از چیزی باک ندارم جز اینکه بروی و علیه من روایت کنی (یعنی آری منم)

عرض کردم؛ من از خدائی که این مقام را از پدرانت به تو رسانیده است خواستارم که تا پیش از وفات شما، مانند آن را. با ولادت عطا کند.

فرمود؛ ای معاذ! چنین کرده است. 

عرض کردم؛ او کیست؟ قربانت گردم

فرمود؛ این شخص خوابیده و با دستان خود اشاره به عبد الصالح (موسی بن جعفر) کرد که خوابیده بود.

???

?حریز گوید به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم؛ قربانت گردم با وجود احتیاجی که مردم به شما دارند چقدر عمر شما اهل بیت کوتاه و اجل شما خانواده به یکدیگر نزدیک است؟

فرمود؛ برای هر یک از ما صحیفه و مکتوبی است که آنچه در مدت عمرش راجع به برنامه کارش احتیاج دارد در آن نوشته است، چون امر و دستوراتی که در آن است پایان یابد امام می فهمد که اجل او رسیده است. سپس پیغمبر (صلی الله علیه و آله) نزد او آید و خبر مرگش را به او گوید و آنچه نزد خدا دارد به او گزارش دهد.

امام حسین (علیهم السلام) مکتوبی را که به او دادند،قرائت کرد و خبر مرگی که در پیش داشت برایش تفسیر شد ولی چیزهائی در آن مکتوب باقی بود که هنوز انجام نشده بود.او برای جنگ بیرون رفت.

و چیزهائی که باقی بود این بود که ملائکه یاری کردن او را از خدا خواسته اند و خدا اجازه فرموده است . ملائکه مهیا و آماده جنگ شدند و در انتظار بودند تا اینکه آن حضرت شهید شد. ملائکه فرود آمدند در زمانی که عمر آن حضرت تمام شده و شهید گشته بود.

ملائکه گفتند؛ پروردگارا! تو به ما اجازه فرود آمدن و یاریش را دادی ولی ما فرود آمدیم و تو قبض روحش کردی؟!

خدا به ایشان وحی کرد؛ شما بر سر قبر او باشید تا او را ببینید که بیرون آمده است آنگاه یاریش کنید. اکنون گریه کنید بر او از دست رفتن یاری او. زیرا شما برای یاری او و گریه بر او اختصاص یافته اید.

پس ملائکه آن ملائکه برای عزاداری امام حسین و برای افسوس از دست دادن یاریش گریستند و چون بیرون آید(رجعت) یاور او باشند. 

.

.

اصول کافی

جلد2

.

.

یکی از اصحاب گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: چه زمانی امام، امامت و رسیدن امر را به خود می فهمد؟
فرمود: در آخرین دقیقه زندگی امام پیشین.
.
.
اصول کافی
ج2
.
.

? جابر جعفی گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود:
ای جابر! همانا خدای تبارک و تعالی مخلوق را سه دسته آفرید؛ “و کنتم ازواجا ثلاثه فاصحاب المیمنه ما اصحاب المیمنه و اصحاب المشامه ما اصحاب المشامه و السابقون السابقون اولئک المقربون ” 6_11سوره واقعه

السابقون: همان رسولان خدا و مخصوصین درگاه او از میان مخلوق می باشند که خدا در ایشان پنج روح قرار داده است:
1-ایشان را به روح القدس موید ساخت و به وسیله آن همه چیز را بدانند و بشناسند.(و بار نبوت کشد.)
2- ایشان را با روح ایمان موید ساخت و با آن از خدای عزوجل بترسند.(و عدالت بورزد)
3- آنها را به روح قوه موید ساخت و با آن بر اطاعت خدا توانائی یافتند.( و با آن قیام و کوشش کنند.)
4_ آنها را به روح شهوت موید ساخت و با آن اطاعت خدا را خواستند و از نافرمانی اش کراهت یافتند.(و با آن بخورد و بیاشامد و با زنان حلال خود نزدیکی کند.)
5- در ایشان روح حرکت نهاد که همه مردم با آن رفت و آمد کنند.(یعنی جنبش و تکاپو داشته باشد.)

و در اصحاب یمین:
1- ایشان را با روح ایمان موید ساخت و با آن از خدای عزوجل بترسند.
2- آنها را به روح قوه موید ساخت و با آن بر اطاعت خدا توانائی یافتند.
3_ آنها را به روح شهوت موید ساخت و با آن اطاعت خدا را خواستند.
4- در ایشان روح حرکت نهاد که همه مردم با آن رفت و آمد کنند.

??شرح
کلمه روح در این حدیث شریف به معنی قوه و نیروئی است باطنی و معنوی که منشا آثار است، زیرا رفت و آمد انسان و ترس او از خدا و شناختن و دانستن چیزها، آثار و اعمالی است که از انسان بروز می کند و این آثار ناچار باید مبدا و علت ایی داشته باشد.

? در حدیث دیگری از همین باب، جابر از امام باقر (علیه السلام) گوید:…. پیغمبران و اوصیاء به وسیله روح القدس امور و مطالب زیر عرش را تا زیر خاک بدانند.
سپس فرمود: ای جابر! چهار روح اخیر را پیش آمد و آفت رسد ولی روح القدس بازی و یاوه گری نکند.

??شرح
مراد از آفت و پیش آمد این است که گاهی آنها را مانعی عارض می شود که از تاثیر باز می مانند و یاوه گری می کنند اما روح القدس مبدا علم است و همیشه حقایق را بدون کم و کاست به پیغمبران و امامان می فهماند.

? در حدیث دیگری امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
چون پیغمبر (صلی الله علیه و آله) وفات کند، روح القدس از او به امام منتقل شود و روح القدس خواب و غفلت و یاوه گری و تکبر ندارد و چهار روح دیگر خواب و غفلت و یاوه گری دارند. به وسیله روح القدس همه چیز درک می شود.

? در احادیث دیگری واژه “روح” در آیه ” و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا ما کنت تدری ما الکتاب و لا الایمان” به روح القدس تفسیر شده است.

ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) قول خداوند متعال ” و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا ما کنت تدری ما الکتاب و لا الایمان” آیه 52 سوره49 را پرسیدم. فرمود:
آن مخلوقی است از مخلوقات خدای عزوجل، بزرگتر از جبرئیل و میکائیل که همراه میغمبر صلی الله علیه و آله است. به او خبر می دهد و رهبری اش می کند و همراه امامان پس از وی هم می باشد.

? در حدیث دیگری امام (علیه السلام) فرمودند: … از زمانی که خدای عزوجل آن روح را بر محمد صلی الله علیه و آله فرو فرستاده، به آسمان بالا نرفته و آن روح در ما هست.

? در حدیث دیگری امام صادق ( علیه السلام) فرمودند: … [روح] همراه هیچ یک از پیغمبران گذشته جزء محمد صلی الله علیه و آله نبوده است و آن همراه ائمه می باشد و ایشان را رهبری می کند، چنان نیست که هر چه طلب شود، بدست آید.( یعنی همراهی این روح یا پیغمبر و امامان فضلی از سوی خداوند متعال است و با طلب و کوشش بدست نمی آید.)

?در حدیث دیگری حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: … خدای تعالی به پیغمبرش صلی الله علیه و آله می فرماید: “اتی امر الله فلا تستعجلوه سبحانه و تعالی عما یشرکون ینزل الملائکه یالروح” پس روح غیر از ملائکه صلوات علیهم است.
.
.
تمام احادیث از باب” ارواح موجود در ائمه” از ج2 اصول کافی است.
به ترجمه و شرح سید جواد مصطفوی
.
.

?امام صادق (علیه السلام)؛

هر امامی که نداند چه بر سرش می آید (از خیر و شر و بلا و عافیت)و به سوی چه می رود(مرگ یا شهادت)، او حجت خدا بر خلقش نیست.
.
.
اصول کافی، ج1
.
.