ارزش عفّت و پاكدامنى 

پاداش مجاهد شهيد در راه خدا، بزرگ تر از پاداش عفيف پاكدامنى نيست كه قدرت بر گناه دارد و آلوده نمى گردد.

همانا عفيف پاكدامن، فرشته اى از فرشته هاست.

.

حکمت ۴۷۴

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ناپسندی زینت کردن به هنگام مصیبت

به امام گفتند: چه مى شد موى خود را رنگ مى كردى؟

فرمود: رنگ كردن مو، آرايش است، امّا ما، در عزاى پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به سر مى بريم.

.

حکمت 473

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

 دعاى باران 

اللَّهُمَّ اسْقِنَا ذُلُلَ السَّحَابِ، دُونَ صِعَابِهَا.

در دعا به هنگام طلب باران فرمود:

خدايا ما را با ابرهاى رام سيراب كن، نه ابرهاى سركش.

(سید رضى گويد: اين كلمات از فصيح ترين و شگفتى آورترين كلمات اديبانه است كه ابرهاى سركش همراه با رعد و برق را به شتران چموش تشبيه كرد كه بار از پشت مى افكنند و سوارى نمى دهند، و ابرهاى رام را به شتران رام تشبيه كرد كه به راحتى شير داده، و سوارى مى دهند).

.

حکمت 472

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

شناخت جايگاه سخن و سكوت

لَا خَيْرَ فِي الصَّمْتِ عَنِ الْحُكْمِ،

كَمَا أَنَّهُ لَا خَيْرَ فِي الْقَوْلِ بِالْجَهْل.

در آنجا كه بايد سخن گفت، خاموشى سودى ندارد،

و آنجا كه بايد خاموش ماند، سخن گفتن خيرى نخواهد داشت.

.

حکمت 471

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

حقیقت توحيد و عدل

التَّوْحِيدُ أَلَّا تَتَوَهَّمَهُ،

وَ الْعَدْلُ أَلَّا تَتَّهِمَه.

توحيد آن است كه خدا را در وهم نيارى،

و عدل آن است كه او را متّهم نسازى.

.

حکمت 470

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

هلاک شدگان امام علی

دو كس نسبت به من هلاك مى گردند؛

1- دوستى كه زياده روى كند،

2- و دروغ پردازى كه به راستى سخن نگويد.

سید رضی گوید: اين كلام مانند سخن ديگرى است كه فرمود: دو تن نسبت به من هلاك گردند: دوستى كه از حد گذراند، و دشمنى كه بيهوده سخن گويد.

.

حکمت 469

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

آینده تلخ اقتصادی

 
مردم را روزگارى دشوار در پيش است

كه توانگر اموال خود را سخت نگهدارد،

در صورتى كه به بخل ورزى فرمان داده نشد.

خداى سبحان فرمود: «بخشش ميان خود را فراموش نكنيد».

بدان در آن روزگار، بلند مقام، و نيكان خوار گردند،

و با درماندگان به ناچارى خريد و فروش مى كنند

در حالى كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از معامله با درماندگان نهى فرموده.

.

حکمت 468

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

رابطه دین و رهبر

 بر آنان فرمانروايى حاكم شد،

كه كارها را به پا داشت،

و استقامت ورزيد،

تا دين استوار شد.

.

حکمت 467

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

جایگاه چشم

 الْعَيْنُ وِكَاءُ السَّهِ.

 چشم، بند ظرف حوادث است.

سید رضى گويد: «اين كلام امام عليه السّلام از استعاره هاى شگفت است، كه نشستنگاه را به مشك، و چشم را به سربند آن تشبيه كرد، و آنگاه كه بند گشوده شود آنچه در مشك است بيرون ريزد. مشهور است كه اين سخن از پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است، ولى عدّه اى آن را از امير المؤمنين عليه السّلام نقل كرده اند، اين حكمت را «مبرّد» در كتاب «مقتضب» در باب لفظ به حروف آورده، و ما آن را در كتاب خود كه «مجازات آثار نبوى» نام دارد آورده ايم.

.

حکمت 466

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

در مدح انصار

هُمْ وَ اللَّهِ رَبَّوُا الْإِسْلَامَ كَمَا يُرَبَّى الْفِلْوُ،

مَعَ غَنَائِهِمْ بِأَيْدِيهِمُ السِّبَاطِ وَ أَلْسِنَتِهِمُ السِّلَاطِ.

به خدا سوگند!

آنها اسلام را پروراندند، چونان مادرى كه فرزندش را بپروراند،

با توانگرى، با دست هاى بخشنده، و زبانهاى برنده و گويا.

.

حکمت 465

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

پیش بینی وضعیت بنی امیه

 إِنَّ لِبَنِي أُمَيَّةَ مِرْوَداً يَجْرُونَ فِيهِ،

وَ لَوْ قَدِ اخْتَلَفُوا فِيمَا بَيْنَهُمْ،

ثُمَّ كَادَتْهُمُ الضِّبَاعُ لَغَلَبَتْهُمْ.

 بنى اميّه را مهلتى است كه در آن مى تازند،

پس آنگاه كه ميانشان اختلاف افتد كفتارها بر آنان دهان گشايند

و بر آنان پيروز شوند.

سید رضی مى گويد: «مرود» بر وزن «منبر» از مادّه «ارواد» به معناى مهلت است و اين از فصيح ترين و زيباترين كلام است، گوئى امام عليه السّلام مهلت كوتاه بنى اميّه در حكومت را به ميدان مسابقه تشبيه كرده كه مسابقه دهندگان به ترتيب در يك مسير مشخّص به سوى يك هدف به پيش مى روند و آنگاه كه به هدف رسيدند نظم آنها درهم شكسته مى شود.

.

حکمت 464

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

 حقیقت دنیا

الدُّنْيَا خُلِقَتْ لِغَيْرِهَا،

وَ لَمْ تُخْلَقْ لِنَفْسِهَا.

 دنيا براى رسيدن به آخرت آفريده شد،

نه براى رسيدن به خود.

.

حکمت 463

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

فریب در ستایش و تمجید

رُبَّ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيه.

 چه بسا كسانى كه با ستايش ديگران فريب خوردند.

.

حکمت 462

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

غیبت نتیجه ناتوانی

الْغِيبَةُ جُهْدُ الْعَاجِزِ.

غيبت كردن تلاش ناتوان است.

.

حکمت 461

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ارزش صبر و تحمل

الْحِلْمُ وَ الْأَنَاةُ تَوْأَمَانِ،

يُنْتِجُهُمَا عُلُوُّ الْهِمَّة.

بردبارى و درنگ هم آهنگند

و نتيجه آن بلند همّتى است.

.

حکمت 460

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

غلبه تقدیر بر تدبیر

 تقدير الهى چنان بر محاسبات ما چيره شود

كه تدبير، سبب آفت زدگى باشد.

سید رضی مى گويد: «مفهوم اين حكمت در حكمت 16 با عبارت ديگرى نقل شد»

.

حکمت 459

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

نشانه هاى ايمان 

نشانه ايمان آن است كه؛

1- راست بگويى، آنگاه كه تو را زيان رساند،

2- و دروغ نگويى كه تو را سود رساند،

3- و آن كه بيش از مقدار عمل سخن نگويى،

4- و چون از ديگران سخن گويى از خدا بترسى.

.

حکمت 458

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

دو گرسنه سیری ناپذیر

مَنْهُومَانِ لَا يَشْبَعَانِ؛

طَالِبُ عِلْمٍ، وَ طَالِبُ دُنْيَا.

 دو گرسنه هرگز سير نشوند:

جوينده علم و جوينده مال.

.

حکمت 457

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

بهای جان انسان

آيا آزاد مردى نيست كه اين لقمه جويده حرام دنيا را به اهلش واگذارد؟

همانا بهايى براى جان شما جز بهشت نيست، پس به كمتر از آن نفروشيد.

.

حکمت 456

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

راه شناخت بزرگترين شاعر 

از امام پرسيد بزرگ ترين شاعر عرب كيست؟

فرمود: شاعران در يك وادى روشنى نتاخته اند تا پايان كار معلوم شود،

و اگر ناچار بايد داورى كرد، پس پادشاه گمراهان، بزرگ ترين شاعر است.

.

حکمت 455

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

فرزند آدم را با فخر فروشى چه كار؟

فرزند آدم را با فخر فروشى چه كار؟

او كه در آغاز نطفه اى گنديده،

و در پايان مردارى بد بو است،

نه مى تواند روزى خويشتن را فراهم كند،

و نه مرگ را از خود دور نمايد.

.

حکمت 454

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

علل انحراف زبیر

مَا زَالَ الزُّبَيْرُ رَجُلًا مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ،

حَتَّى نَشَأَ ابْنُهُ الْمَشْئُومُ -عَبْدُ اللَّه-.

 زبير همواره با ما بود

تا آن كه فرزند نامباركش عبد اللَّه، پا به جوانى گذاشت.

.

حکمت 453

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

فقر و غنی حقیقی

الْغِنَى وَ الْفَقْرُ،

بَعْدَ الْعَرْضِ عَلَى اللَّه.

فقر و بى نيازى ما پس از عرضه شدن بر خدا آشكار خواهد شد.

.

حکمت 452

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

حدود دوستی و رفاقت

 زُهْدُكَ فِي رَاغِبٍ فِيكَ، نُقْصَانُ حَظٍّ؛

وَ رَغْبَتُكَ فِي زَاهِدٍ فِيكَ، ذُلُّ نَفْسٍ.

دورى تو از آن كس كه خواهان تو است، نشانه كمبود بهره تو در دوستى است،

و گرايش تو به آن كس كه تو را نخواهد، سبب خوارى تو است.

.

حکمت 451

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

تأثیر شوخی بیجا بر عقل
 

مَا مَزَحَ امْرُؤٌ مَزْحَةً،

إِلَّا مَجَّ مِنْ عَقْلِهِ مَجَّةً.

هيچ كس شوخى بيجا نكند

جز آن كه مقدارى از عقل خويش را از دست بدهد.

.

حکمت 450

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

راه مبارزه با هوا پرستى

مَنْ كَرُمَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ،

هَانَتْ عَلَيْهِ شَهَوَاتُهُ.

كسى كه خود را گرامى دارد،

هوا و هوس را خوار شمارد.

.

حکمت 449

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

 راه برخورد با مصيبت ها 

مَنْ عَظَّمَ صِغَارَ الْمَصَائِبِ،

ابْتَلَاهُ اللَّهُ بِكِبَارِهَا.

كسى كه مصيبت هاى كوچك را بزرگ شمارد

خدا او را به مصيبت هاى بزرگ مبتلا خواهد كرد.

.

حکمت 448

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ضرورت فقه در تجارت 

مَنِ اتَّجَرَ بِغَيْرِ فِقْهٍ،

فَقَدِ ارْتَطَمَ فِي الرِّبَا.

كسى كه بدون آموزش فقه اسلامى تجارت كند،

به ربا خوارى آلوده شود.

.

حکمت 447

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

 ضرورت پرداخت ديون مردم

امام به پدر فرزدق، غالب بن صعصعه فرمود: شتران فراوانت چه شده اند؟

پاسخ داد: اى امير مؤمنان، پرداخت حقوق آنها را پراكنده ساخت.

امام فرمود: اين بهترين راه مصرف آن بود.

.

حکمت 446

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

انسان شناسی امام علی

إِذَا كَانَ فِي رَجُلٍ خَلَّةٌ رَائِقَةٌ،

فَانْتَظِرُوا أَخَوَاتِهَا.

اگر در كسى خصلتى شگفت ديديد،

همانند آن را نيز انتظار كشيد.

.

حکمت 445

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ارزش تداوم كار

 قَلِيلٌ مَدُومٌ عَلَيْهِ،

خَيْرٌ مِنْ كَثِيرٍ مَمْلُولٍ مِنْهُ.

 اندك كه با اشتياق تداوم يابد،

بهتر از فراوانى است كه رنج آور باشد.

.

حکمت 444

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

وصف مالک اشتر از زبان امام علی

(وقتى خبر شهادت مالك اشتر كه رحمت خدا بر او باد، به امام رسيد فرمود:)

مَالِكٌ، وَ مَا مَالِكٌ،

وَ اللَّهِ لَوْ كَانَ جَبَلًا لَكَانَ فِنْداً،

وَ لَوْ كَانَ حَجَراً لَكَانَ صَلْداً؛

لَا يَرْتَقِيهِ الْحَافِرُ، وَ لَا يُوفِي عَلَيْهِ الطَّائِرُ.

مالك، چه مالكى!

به خدا اگر كوه بود، كوهى كه در سرفرازى يگانه بود،

و اگر سنگ بود، سنگى سخت و محكم بود،

كه هيچ رونده اى به اوج قلّه او نمى رسيد،

و هيچ پرنده اى بر فراز آن پرواز نمى كرد.

(سید رضى گويد: فند كوهى است از ديگر كوه ها ممتاز و جدا افتاده باشد).

.

حکمت 443

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

راه انتخاب شهرها براى زندگى

لَيْسَ بَلَدٌ بِأَحَقَّ بِكَ مِنْ بَلَدٍ،

خَيْرُ الْبِلَادِ مَا حَمَلَك.

هيچ شهرى براى تو از شهر ديگر بهتر نيست،

بهترين شهرها آن است كه پذيراى تو باشد.

.

حکمت 442

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

میدان مسابقه مردان

الْوِلَايَاتُ، مَضَامِيرُ الرِّجَال.

فرمانروايى، ميدان مسابقه مردان است.

.

حکمت 441

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

نقش خوابديدن ها در زندگى

 مَا أَنْقَضَ النَّوْمَ،

لِعَزَائِمِ الْيَوْمِ.

خواب ديدن ها چه بسا

تصميم هاى روز را نقش بر آب كرده است.

.

حکمت 440

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

تعريف حقیقت زهد و پارسايى 

زهد بين دو كلمه از قرآن است، كه خداى سبحان فرمود:

«تا بر آنچه از دست شما رفته حسرت نخوريد، و به آنچه به شما رسيده شادمان مباشيد»؛

كسى كه بر گذشته افسوس نخورد، و به آينده شادمان نباشد، همه جوانب زهد را رعايت كرده است.

.

حکمت 439

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

جهل و دشمنی

النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا.

 مردم دشمن آنند كه نمى دانند.

.

حکمت 438

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

تفاوت عدل و بخشش

از امام پرسيدند عدل يا بخشش، كدام يك برتر است؟

فرمود: عدالت، هر چيزى را در جاى خود مى نهد، در حالى كه بخشش آن را از جاى خود خارج مى سازد.

عدالت تدبير عمومى مردم است، در حالى كه بخشش گروه خاصّى را شامل است، پس عدالت شريف تر و برتر است.

.

حکمت 437

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

شایسته ترین مردم

 أَوْلَى النَّاسِ بِالْكَرَمِ،

مَنْ عُرِفَتْ بِهِ الْكِرَامُ.

شايسته ترين مردم به بزرگوارى

آن كه بزرگواران را با او بسنجند.

.

حکمت 436

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

سه پند مهم

خدا در شكرگزارى را بر بنده اى نمى گشايد كه در فزونى نعمت ها را بر او ببندد.

و در دعا را بر روى او باز نمى كند كه در اجابت كردن را نگشايد.

و در توبه كردن را باز نگذاشته كه در آمرزش را بسته نگهدارد.

.

حکمت 435

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

آزمودن انسان ها 

 أخْبُرْ تَقْلِهِ.

 مردم را بيازماى، تا دشمن گردى.

سید رضى مى گويد: بعضى اين حكمت را از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نقل كردند، و نقل ثعلب از ابن اعرابى را تأييد مى كند كه اين كلام از على عليه السّلام است، اعرابى از مأمون نقل كرد: اگر على عليه السّلام نگفته بود «بيازماى تا دشمن گردى» من مى گفتم كه «دشمن دار تا بيازمايى».

.

حکمت 434

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ضرورت توجّه به فنا پذيرى لذّت ها

اذْكُرُوا انْقِطَاعَ اللَّذَّاتِ،

وَ بَقَاءَ التَّبِعَاتِ.

لذّت ها، و بر جاى ماندن تلخى ها را به ياد آوريد.

.

حکمت 433

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ويژگى هاى اولیاءالله از زبان امام علی

دوستان خدا آنانند كه به درون دنيا نگريستند

آنگاه كه مردم به ظاهر آن چشم دوختند،

و سر گرم آينده دنيا شدند

آنگاه كه مردم به امور زودگذر دنيا پرداختند.

پس هواهاى نفسانى كه آنان را از پاى در مى آورد، كشتند،

و آنچه كه آنان را به زودى ترك مى كرد، ترك گفتند،

و بهره مندى دنيا پرستان را از دنيا، خوار شمردند،

و دست يابى آنان را به دنيا زودگذر دانستند.

با آنچه مردم آشتى كردند، دشمنى ورزيدند،

و با آنچه دنيا پرستان دشمن شدند آشتى كردند.

قرآن به وسيله آنان شناخته مى شود،

و آنان به كتاب خدا آگاهند،

قرآن به وسيله آنان پا بر جاست

و آنان به كتاب خدا استوارند.

به بالاتر از آنچه اميدوارند چشم نمى دوزند،

و غير از آنچه كه از آن مى ترسند هراس ندارند.

.

حکمت 432

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

اقسام روزی

روزى بر دو قسم است:

1- آن كه تو را مى خواهد،

2- و آن كه تو او را مى جويى.

كسى كه دنيا را خواهد، مرگ نيز او را مى طلبد تا از دنيا بيرونش كند،

و كسى كه آخرت خواهد، دنيا او را مى طلبد تا روزى او را به تمام پردازد.

.

حکمت 431

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

زیانکارترین مردم

همانا زيانكارترين مردم در معاملات،

و نوميدترين مردم در تلاش،

مردى است كه تن در گرد آورى مال خسته دارد،

امّا تقديرها با خواست او هماهنگ نباشد،

پس با حسرت از دنيا رود، و با بار گناه به آخرت روى آورد.

.

حکمت 430

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

بزرگترین حسرت روز قیامت

بزرگ ترين حسرت ها در روز قيامت، حسرت خوردن مردى است كه مالى را به گناه گرد آورد،

و آن را شخصى به ارث برد كه در اطاعت خداى سبحان، بخشش كرد،

و با آن وارد بهشت شد، و گرد آورنده اوّلى وارد جهنّم گرديد.

.

حکمت 429

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

شناخت روز عيد واقعی

 اين عيد كسى است كه خدا روزه اش را پذيرفته،

و نماز او را ستوده است،

و هر روز كه خدا را نافرمانى نكنند، آن روز عيد است.

.

حکمت 428

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

فرق شکایت نزد مومن با کافر

كسى كه از نياز خود نزد مؤمنى شكايت كند،

گويى به پيشگاه خدا شكايت برده است،

و كسى كه از نيازمندى خود نزد كافرى شكوه كند،

گویی از خدا شكوه كرده است.

.

حکمت 427

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

دو چيز ناپايدار 

 سزاوار نيست كه بنده خدا به دو خصلت اعتماد كنند:

تندرستى و توانگرى.

زيرا در تندرستى ناگاه او را بيمار بينى، و در توانگرى ناگاه او را تهيدست.

.

حکمت 426

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

فلسفه توانگری و ثروت

خدا را بندگانى است كه براى سود رساندن به ديگران، نعمت هاى خاصّى به آنان بخشيده،

تا آنگاه كه دست بخشنده دارند نعمت ها را در دستشان باقى مى گذارد،

و هر گاه از بخشش دريغ كنند، نعمت ها را از دستشان گرفته و به دست ديگران خواهد داد.

.

حکمت 425

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت