نحوه تسکین درد (صبر)

إمْشِ بِدَائِكَ، مَا مَشَى بِك.

 
 با درد خود بساز،

چندان كه با تو سازگار است.

.

حکمت 27

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

نحوه آشکار شدن سرّ درون

 مَا أَضْمَرَ أَحَدٌ شَيْئاً إِلَّا ظَهَر

فِي فَلَتَاتِ لِسَانِهِ

وَ صَفَحَاتِ وَجْهِهِ.

 
كسى چيزى را در دل پنهان نكرد

جز آن كه در لغزش هاى زبان

و رنگ رخسارش، آشكار خواهد گشت.

.

حکمت 26

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

 عذاب خدا با نعمت ها

يَا ابْنَ آدَمَ،

إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ يُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ

وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ،

فَاحْذَرْهُ.

 اى فرزند آدم !

زمانى كه خدا را مى بينى كه انواع نعمت ها را به تو مى رساند

در حالى كه تو معصيت كارى،

بترس.

.

حکمت ۲۵

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

کفاره گناهان بزرگ

مِنْ كَفَّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ،

إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ وَ التَّنْفِيسُ عَنِ الْمَكْرُوبِ.

از كفّاره گناهان بزرگ،

به فرياد مردم رسيدن،

و آرام كردن مصيبت ديدگان است.

.

حکمت 24

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ارزش عمل

 مَنْ أَبْطَأَ بِهِ عَمَلُهُ لَمْ يُسْرِعْ بِهِ [حَسَبُهُ] نَسَبُهُ.

كسى كه كردارش او را به جايى نرساند،

افتخارات خاندانش او را به جايى نخواهد رسانيد.

.

حکمت 23

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

حق امامت امامان

لَنَا حَقٌّ،

فَإِنْ أُعْطِينَاهُ،

وَ إِلَّا رَكِبْنَا أَعْجَازَ الْإِبِلِ وَ إِنْ طَالَ السُّرَى.

(قال الرضي [رحمه الله تعالى] و هذا [القول] من لطيف الكلام و فصيحه، و معناه أنا إن لم نعط حقنا كنا أذلّاء و ذلك أن الرديف يركب عجز البعير كالعبد و الأسير و من يجري مجراهما).

 
 ما را حقّى است

اگر به ما داده شود،

و گر نه بر پشت شتران سوار شويم

و براى گرفتن آن برانيم

هر چند شب روى به طول انجامد.

(سید رضی می گوید: اين از سخنان لطيف و فصيح است، يعنى اگر حق ما را ندادند، خوار خواهيم شد و بايد بر ترك شتر سوار چون بنده بنشينيم).

.

حکمت 22

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

غنیمت شمردن فرصت ها

 قُرِنَتِ الْهَيْبَةُ بِالْخَيْبَةِ

وَ الْحَيَاءُ بِالْحِرْمَانِ؛

وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ،

فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْرِ.

 ترس با نااميدى،

و شرم با محروميّت همراه است،

و فرصت ها چون ابرها مى گذرند،

پس فرصت هاى نيك را غنيمت شماريد.

.

حکمت 21

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

روش برخورد با جوانمردان 

 أَقِيلُوا ذَوِي الْمُرُوءَاتِ عَثَرَاتِهِمْ،

فَمَا يَعْثُرُ مِنْهُمْ عَاثِرٌ إِلَّا وَ [يَدُهُ بِيَدِ اللَّهِ‏] يَدُ اللَّهِ بِيَدِهِ يَرْفَعُهُ‏.

 از لغزش جوانمردان درگذريد،

زيرا جوانمردى نمى ‏لغزد جز آن كه دست خدا او را بلند مرتبه مى‏ سازد.

.

حکمت 20

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

عاقبت آرزوپروری

 مَنْ جَرَى فِي عِنَان أَمَلِهِ، عَثَرَ بِأَجَلِهِ.

آن كس كه در پى آرزوى خويش تازد،

مرگ او را از پاى در آورد.

.

حکمت 19

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ره آورد شوم فرار از جنگ 

وَ قَالَ (علیه السلام) فِي الَّذِينَ اعْتَزَلُوا الْقِتَالَ مَعَهُ:

خَذَلُوا الْحَقَّ وَ لَمْ يَنْصُرُوا الْبَاطِلَ.

(در باره آنان كه از جنگ كناره گرفتند)

حق را خوار كرده، باطل را نيز يارى نكردند.

.

حکمت 18

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهگ مهدویت

ماهیت امت اسلامی (ضرورت رنگ كردن موها )

 از امام پرسيدند كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: موها را رنگ كنيد، و خود را شبيه يهود نسازيد يعنى چه؟

فرمود: پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم اين سخن را در روزگارى فرمود كه پيروان اسلام اندك بودند،

امّا امروز كه اسلام گسترش يافته، و نظام اسلامى استوار شده، هر كس آنچه را دوست دارد انجام دهد.

.

حکمت 18

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ادامه »

تقدیر یا تدبیر؟

تَذِلُّ الْأُمُورُ لِلْمَقَادِيرِ،

حَتَّى يَكُونَ الْحَتْفُ فِي التَّدْبِيرِ.

 
كارها چنان در سيطره تقدير است

كه چاره انديشى به مرگ مى انجامد.

.

حکمت 16

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

خودسازی (روش برخورد با فريب خورده گان)

 مَا كُلُّ مَفْتُونٍ يُعَاتَبُ.

 هر فريب خورده اى را نمى شود سرزنش كرد.

.

حکمت 15

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

روش برخورد با خويشاوندان (صله رحم)

 مَنْ ضَيَّعَهُ الْأَقْرَبُ، أُتِيحَ لَهُ الْأَبْعَدُ.

 كسى را كه نزديكانش واگذارند،

بيگانه او را پذيرا مى گردد.

.

حکمت 14

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

 روش استفاده از نعمت ها

إِذَا وَصَلَتْ إِلَيْكُمْ أَطْرَافُ النِّعَمِ،

فَلَا تُنَفِّرُوا أَقْصَاهَا بِقِلَّةِ الشُّكْرِ.

 چون نشانه هاى نعمت پروردگار آشكار شد،

با ناسپاسى نعمت ها را از خود دور نسازيد.

.

حکمت 13

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

آيين دوست يابى 

أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اكْتِسَابِ الْإِخْوَانِ،

وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ.

 ناتوان ترين مردم كسى است كه در دوست يابى ناتوان است،

و از او ناتوان تر آن كه دوستان خود را از دست بدهد.

.

حکمت 12

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

[thumbnail:60895:medium:left]

 روش برخورد با دشمن 

إِذَا قَدَرْتَ عَلَى عَدُوِّكَ

فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ

شُكْراً لِلْقُدْرَةِ عَلَيْهِ.

 اگر بر دشمنت دست يافتى،

بخشيدن او را شكرانه پيروزى قرار ده.

.

حکمت 11

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

[thumbnail:60895:medium:left][thumbnail:60895:medium:left]

ادامه »

خودسازی (روش معاشرت با مردم )

خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً

إِنْ مِتُّمْ مَعَهَا بَكَوْا عَلَيْكُمْ،

وَ إِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَيْكُمْ.

 
با مردم آنگونه معاشرت كنيد، كه؛

اگر مرديد بر شما اشك ريزند،

و اگر زنده مانديد، با اشتياق سوى شما آيند.

.

حکمت 10

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

حقیقت دنیا

 إِذَا أَقْبَلَتِ الدُّنْيَا عَلَى أَحَدٍ، أَعَارَتْهُ مَحَاسِنَ غَيْرِهِ،

وَ إِذَا أَدْبَرَتْ عَنْهُ، سَلَبَتْهُ مَحَاسِنَ نَفْسِه.

 
 چون دنيا به كسى روى آورد، نيكى هاى ديگران را به او عاريت دهد،

و چون از او روى برگرداند خوبى هاى او را نيز بربايد.

.

حکمت 9

نهج البلاغه

.

موسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

شگفتی های خلقت انسان

اعْجَبُوا لِهَذَا الْإِنْسَانِ،

يَنْظُرُ بِشَحْمٍ

وَ يَتَكَلَّمُ بِلَحْمٍ

وَ يَسْمَعُ بِعَظْمٍ

وَ يَتَنَفَّسُ مِنْ خَرْمٍ.

 از ويژگى هاى انسان در شگفتى مانيد، كه:

با پاره اى «پى» مى نگرد،

و با «گوشت» سخن مى گويد،

و با «استخوان» مى شنود،

و از «شكافى» نفس مى كشد.

.

حکمت 8

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

خودسازی (صدقه دادن)

وَ الصَّدَقَةُ دَوَاءٌ مُنْجِحٌ،

وَ أَعْمَالُ الْعِبَادِ فِي عَاجِلِهِمْ نُصْبُ أَعْيُنِهِمْ فِي [آجِلِهِمْ] آجَالِهِمْ.

 
 صدقه دادن دارويى ثمر بخش است،

و كردار بندگان در دنيا، فردا در پيش روى آنان جلوه گر است.

.

حکمت 7

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

خودسازی  (خوشرويى و اثر آن)

وَ قَالَ (علیه السلام):

صَدْرُ الْعَاقِلِ صُنْدُوقُ سِرِّهِ،

وَ الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ،

وَ الِاحْتِمَالُ قَبْرُ الْعُيُوبِ.

وَ رُوِيَ أَنَّهُ قَالَ فِي الْعِبَارَةِ عَنْ هَذَا الْمَعْنَى أَيْضاً؛

الْمَسْأَلَةُ خِبَاءُ الْعُيُوبِ،

وَ مَنْ رَضِيَ عَنْ نَفْسِهِ كَثُرَ السَّاخِطُ عَلَيْهِ.

 سينه خردمند صندوق راز اوست،

و خوشرويى وسيله دوست يابى،

و شكيبايى، گورستان پوشاننده عيب هاست.

و يا فرمود: پرسش كردن وسيله پوشاندن عيب هاست،

و انسان از خود راضى، دشمنان او فراوانند.

.

حکمت 6

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ادامه »

ارزش علم

دانش، ميراثى گرانبها،

و آداب، زيورهاى هميشه تازه،

و انديشه، آيينه اى شفّاف است.

.

حکمت 5

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

همنشین خوب 

ناتوانى، آفت

و صبر، شجاعت

و زهد، ثروت

و پرهيزكارى سپر نگه دارنده است.

و چه همنشين خوبى است راضى بودن و خرسندى.

.

حکمت 4

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

بخل

بخل عار است،

و ترس نقصان،

تنگدستى زيرك را از برهانش لال كند،

انسان تهيدست در ديارش غريب است.

.

حکمت 3

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیا فرهنگ مهدویت

ارزش حفظ زبان

آن كه جان را با طمع ورزى بپوشاند خود را پست كرده،

و آن كه راز سختى هاى خود را آشكار سازد خود را خوار كرده،

و آن كه زبان را بر خود حاكم كند خود را بى ارزش كرده است.

.

حکمت2

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیاء فرهنگ مهدویت

روش برخورد با فتنه ها 

 در فتنه ها، چونان شتر دو ساله باش،

نه پشتى دارد كه سوارى دهد،

و نه پستانى تا او را بدوشند.

.

حکمت 1

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ستاد احیاء فرهنگ مهدویت

(نامه به معاويه در سال 36 هجرى كه شخصى به نام ابو مسلم آن را برد).

 افشاى دشمنى هاى قريش و استقامت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله:

خويشاوندان ما از قريش مى خواستند پيامبرمان صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را بكشند،

و ريشه ما را در آورند

و در اين راه انديشه ها از سرگذراندند،

و هر چه خواستند نسبت به ما انجام دادند،

و زندگى خوش را از ما سلب كردند،

و با ترس و وحشت به هم آميختند،

و ما را به پيمودن كوه هاى صعب العبور مجبور كردند،

و براى ما آتش جنگ افروختند.

امّا خدا خواست كه ما پاسدار دين او باشيم،

و شر آنان را از حريم دين باز داريم.

مؤمن ما در اين راه خواستار پاداش بود،

و كافر ما از خويشاوندان خود دفاع كرد.

ديگر افراد قريش كه ايمان مى آوردند و از تبار ما نبودند،

هر گاه آتش جنگ زبانه مى كشيد،

و دشمنان هجوم مى آوردند

يا به وسيله هم پيمانهايشان و يا با نيروى قوم و قبيله شان حمايت مى شدند در امان بودند.

پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله و سلّم اهل بيت خود را پيش مى فرستاد

تا به وسيله آنها، اصحابش را از سوزش شمشيرها و نيزه ها حفظ فرمايد،

چنانكه عبيدة بن حارث در جنگ بدر، و حمزه در احد، و جعفر در موته، شهيد شدند.

كسانى هم بودند كه اگر مى خواستم نامشان را مى آوردم،

آنان دوست داشتند چون شهيدان اسلام، شهيد گردند،

امّا مقدّر چنين بود كه زنده بمانند، و مرگشان به تأخير افتاد.

علی از زبان علی 

شگفتا از روزگار!

كه مرا همسنگ كسى قرار داده كه چون من پيش قدم نبوده،

و مانند من سابقه در اسلام و هجرت نداشته است،

كسى را سراغ ندارم چنين ادّعايى كند،

مگر ادّعا كننده اى كه نه من او را مى شناسم و نه فكر مى كنم خدا، او را بشناسد

در هر حال خدا را سپاسگزارم.

 افشاى ادّعاى دروغين معاويه در خونخواهى عثمان

اينكه از من خواستى تا قاتلان عثمان را به تو بسپارم،

پيرامون آن فكر كردم و ديدم كه توان سپردن آنها را به تو يا غير تو ندارم.

سوگند به جان خودم!

اگر دست از گمراهى و تفرقه بر ندارى،

به زودى آنها را خواهى يافت كه تو را مى طلبند،

بى آن كه تو را فرصت دهند

تا در خشكى و دريا و كوه و صحرا، زحمت پيدا كردنشان را بر خود هموار كنى.

و اگر در جستجوى آنان بر آيى

بدان كه شادمان نخواهى شد،

و ملاقات با آنان تو را خوشحال نخواهد كرد،

و درود بر اهل آن.

.

نامه9

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(نامه به جرير بن عبد الله بجلى، فرستاده امام به سوى معاويه در سال 36 هجرى).

نحوه برخورد امام علی با معاویه (لعنه الله علیه)

پس از نام خدا و درود

هنگامى كه نامه ام به دستت رسيد، معاويه را به يكسره كردن كار وادار كن،

و با او برخوردى قاطع داشته باش.

سپس او را آزاد بگذار:

در پذيرفتن جنگى كه مردم را از خانه ها بيرون مى ريزد، يا تسليم شدنى خوار كننده.

پس اگر جنگ را برگزيد، امان نامه او را بر زمين كوب،

و اگر صلح خواست از او بيعت بگير،

با درود.

.

نامه8

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

نامه اى ديگر به معاويه (يكى از پاسخهاى امام در اواخر جنگ صفّين در سال 38 هجرى به نامه معاويه است).

افشاى چهره نفاق معاويه و مشروعيّت بيعت

پس از نام خدا و درود،

نامه پند آميز تو به دستم رسيد

كه داراى جملات به هم پيوسته،

و زينت داده شده بود

كه با گمراهى خود آن را آراسته،

و با بد انديشى خاص خود آن را امضاء كرده بودى.

نامه مردى كه نه خود آگاهى لازم دارد تا رهنمودش باشد،

و نه رهبرى دارد كه هدايتش كند.

تنها دعوت هوسهاى خويش را پاسخ گفته،

و گمراهى عنان او را گرفته و او اطاعت مى كند،

كه سخن بى ربط مى گويد و در گمراهى سرگردان است.

همانا بيعت براى امام يك بار بيش نيست

و تجديد نظر در آن ميسّر نخواهد بود،

و كسى اختيار از سر گرفتن آن را ندارد.

آن كس كه از اين بيعت عمومى سر باز زند، طعنه زن، و عيب جو خوانده مى شود

 و آن كس كه نسبت به آن دو دل باشد منافق است.

.

نامه 7

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(نامه امام عليه السّلام به معاويه كه پس از جنگ جمل در سال 36 هجرى، توسّط جرير بن عبد اللّه فرستاده شد).

علی از زبان علی (استدلال به مشروعیت خلافت خود برای معاویه (لعنه الله علیه))

همانا كسانى با من بيعت كرده اند كه با ابا بكر و عمر و عثمان، با همان شرايط بيعت كردند،

پس آن كه در بيعت حضور داشت نمى تواند خليفه اى ديگر انتخاب كند،

و آن كس كه غايب بود نمى تواند بيعت مردم را نپذيرد.

همانا شوراى مسلمين از آن مهاجرين و انصار است،

پس اگر بر امامت كسى گرد آمدند،

و او را امام خود خواندند،

خشنودى خدا هم در آن است.

حال اگر كسى كار آنان را نكوهش كند

يا بدعتى پديد آورد،

او را به جايگاه بيعت قانونى باز مى گردانند،

اگر سرباز زد با او پيكار مى كنند،

زيرا كه به راه مسلمانان در نيامده،

خدا هم او را در گمراهى اش رها مى كند.

به جانم سوگند اى معاويه!

اگر دور از هواى نفس، به ديده عقل بنگرى،

خواهى ديد كه من نسبت به خون عثمان پاك ترين افرادم،

و مى دانى كه من از آن ماجرا دور بوده ام،

جز اينكه از راه خيانت مرا متّهم كنى،

و حق آشكارى را بپوشانى.

با درود.

.

نامه 6

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(نامه به اشعث ابن قيس فرماندار آذربايجان، اين نامه پس از جنگ جمل در شعبان سال 36 هجرى در شهر كوفه نوشته شد).

هشدار به حاکم برای استفاده ناروا از بيت المال 

همانا پست فرماندارى براى تو وسيله آب و نان نبوده،

بلكه امانتى در گردن تو است،

بايد از فرمانده و امام خود اطاعت كنى.

تو حق ندارى نسبت به رعيّت استبدادى ورزى،

و بدون دستور به كار مهمّى اقدام نمايى.

در دست تو اموالى از ثروتهاى خداى بزرگ و عزيز است، و

تو خزانه دار آنى تا به من بسپارى،

اميدوارم براى تو بدترين زمامدار نباشم،

با درود.

.

نامه 5

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(نامه به يكى از فرماندهان نظامى در سال 36 هجرى، برخى نوشتند به عثمان بن حنيف فرماندار بصره نوشته شد).

روشعمل کردن در میدان جهاد

اگر دشمنان اسلام به سايه اطاعت باز گردند

پس همان است كه دوست داريم،

و اگر كارشان به جدايى و نافرمانى كشيد

با كمك فرمانبرداران با مخالفان نبرد كن.

و از آنان كه فرمان مى برند براى سركوب آنها كه از يارى تو سرباز مى زنند مدد گير،

زيرا آن كس كه از جنگ كراهت دارد بهتر است كه شركت نداشته باشد،

و شركت نكردنش از يارى دادن اجبارى بهتر است.

.

نامه 4

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(به امام خبر دادند كه شريح بن الحارث، قاضى امام، خانه اى به 80 دينار خريد، او را حضار كرده فرمود):

امام علی و  برخورد قاطعانه با خيانت كارگزاران

به من خبر دادند كه خانه اى با هشتاد دينار خريده اى،

و سندى براى آن نوشته اى،

و گواهانى آن را امضا كرده اند.

هشدار از دنیای حرام

(شريح گفت: آرى اى امير مؤمنان، امام عليه السّلام نگاه خشم آلودى به او كرد و فرمود):

اى شريح !

به زودى كسى به سراغت مى آيد كه به نوشته ات نگاه نمى كند،

و از گواهانت نمى پرسد،

تا تو را از آن خانه بيرون كرده و تنها به قبر بسپارد.

اى شريح!

انديشه كن كه آن خانه را با مال ديگران يا با پول حرام نخريده باشى،

كه آنگاه خانه دنيا و آخرت را از دست داده اى.

اما اگر هنگام خريد خانه، نزد من آمده بودى،

براى تو سندى مى نوشتم كه ديگر براى خريد آن به درهمى يا بيشتر، رغبت نمى كردى.

آن سند را چنين مى نوشتم:

اين خانه اى است كه بنده اى خوار آن را از مرده اى آماده كوچ خريده،

خانه اى از سراى غرور،

كه در محلّه نابود شوندگان،

و كوچه هلاك شدگان قرار دارد.

اين خانه به چهار جهت منتهى مى گردد:

يك سوى آن به آفت ها و بلاها،

سوى دوّم آن به مصيبت ها،

و سوى سوم به هوا و هوس هاى سست كننده،

و سوى چهارم آن به شيطان گمراه كننده ختم مى شود،

و در خانه به روى شيطان گشوده است.

اين خانه را فريب خورده آزمند،

از كسى كه خود به زودى از جهان رخت برمى بندد،

به مبلغى كه او را از عزّت و قناعت خارج و به خوارى و دنيا پرستى كشانده، خريدارى كرده است.

هر گونه نقصى در اين معامله باشد، بر عهده پروردگارى است

كه اجساد پادشاهان را پوسانده،

و جان جبّاران را گرفته،

و سلطنت فرعون ها چون «كسرى» و «قيصر» و «تبّع» و «حمير» را نابود كرده است.

آنان كه مال فراوان گرد آورده بر آن افزودند،

و آنان كه قصرها ساخته، و محكم كارى كردند،

طلا كارى كرده، و زينت دادند،

فراوان اندوختند، و نگهدارى كردند،

و به گمان خود براى فرزندان خود باقى گذاشتند

همگى آنان به پاى حسابرسى الهى،

و جايگاه پاداش و كيفر رانده مى شوند،

آنگاه كه فرمان داورى و قضاوت نهايى صادر شود.

«پس تبهكاران زيان خواهند ديد».

به اين واقعيّت ها عقل گواهى مى دهد

هر گاه كه از اسارت هواى نفس نجات يافته،

و از دنيا پرستى به سلامت بگذرد.

.

نامه 3

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(نامه به مردم كوفه پس از پيروزى بر شورشيان بصره در ماه رجب سال 36 هجرى كه كوفيان نقش تعيين كننده داشتند):

دعای امام علی برای جنگاوران 

خداوند شما مردم كوفه را از سوى اهل بيت پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله) پاداش نيكو دهد،

بهترين پاداشى كه به بندگان فرمانبردار،

و سپاسگزاران نعمتش عطا مى فرمايد،

زيرا شما دعوت ما را شنيديد و اطاعت كرديد،

به جنگ فرا خوانده شديد و بسيج گشتيد.

.

نامه 2

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(نامه به مردم كوفه به هنگام حركت از مدينه به طرف بصره، در سال 36 هجرى اين نامه را امام حسن عليه السّلام و عمّار ياسر به كوفه بردند):

علت کشته شدن عثمان (سران جنگ جمل)

از بنده خدا، على امير مؤمنان، به مردم كوفه!

كه در ميان انصار پايه اى ارزشمند، و در عرب مقامى والا دارند؛

پس از ستايش پروردگار

همانا شما را از كار عثمان چنان آگاهى دهم كه شنيدن آن چونان ديدن باشد.

مردم بر عثمان عيب گرفتند،

و من تنها كسى از مهاجران بودم كه او را به جلب رضايت مردم واداشته،

و كمتر به سرزنش او زبان گشودم.

امّا طلحه و زبير، آسان ترين كارشان آن بود كه بر او يورش برند،

و او را برنجانند،

و ناتوانش سازند.

عايشه نيز ناگهان بر او خشم گرفت،

عدّه اى به تنگ آمده او را كشتند،

آنگاه مردم بدون اكراه و اجبار، با من بيعت كردند.

آگاه باشيد!

مدينه مردم را يك پارچه بيرون راند

و مردم نيز براى سركوبى آشوب از او فاصله گرفتند.

ديگر حوادث آشوب به جوش آمد

و فتنه ها بر پايه هاى خود ايستاد.

پس به سوى فرمانده خود بشتابيد،

و در جهاد با دشمن بر يكديگر پيشى گيريد،

به خواست خداى عزيز و بزرگ.

.

نامه 1

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

تشويق براى جهاد

خدا شكر گزارى را بر عهده شما نهاده،

و امر حكومت را در دست شما گذارده،

و فرصت مناسب در اختيارتان قرار داده است

تا براى جايزه بهشت با هم ستيز كنيد.

پس كمربندها را محكم ببنديد،

و دامن همّت بر كمر زنيد،

كه به دست آوردن ارزش هاى والا با خوشگذرانى ميسّر نيست

چه بسا خواب هاى شب كه تصميم هاى روز را از بين برده،

و تاريكى هاى فراموشى كه همّتهاى بلند را نابود كرده است.

.

خطبه 241

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(در سال 35 هجرى وقتى عثمان محاصره شد، ابن عباس را فرستاد كه على عليه السّلام در مدينه نباشد و به باغات ينبع «محلّى در اطراف مدينه» برود، كه مردم به نام او شعار ندهند، امام رفت. وقتى احتياج شديد به يارى داشت پيغام داد و امام به مدينه برگشت. دوباره ابن عباس را فرستاد كه على عليه السّلام از مدينه خارج شود، امام فرمود:

رفتار عثمان با امام علی از زبان امام علی 

اى پسر عبّاس عثمان جز اين نمى خواهد كه مرا سرگردان نگهدارد،

گاهى بروم، و زمانى برگردم.

يك بار پيغام فرستاد از مدينه خارج شوم،

دوباره خبر داد كه باز گردم.

هم اكنون تو را فرستاده كه از شهر خارج شوم.

به خدا سوگند، آنقدر از او دفاع كردم كه ترسيدم گناهكار باشم.

.

خطبه 240

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(در اين خطبه از جايگاه خاندان پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سخن مى گويد).

فضائل اهل بيت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از زبان حضرت علی

خاندان پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مايه حيات دانش،

و نابودگر جهل اند،

بردبارى شان شما را از دانش آنها خبر مى دهد،

و ظاهرشان از صفاى باطن،

و سكوتشان از حكومت هاى گفتارشان با خبر مى سازد.

هرگز با حق مخالفت نكردند،

و در آن اختلاف ندارند.

آنان ستون هاى استوار اسلام،

و پناهگاه مردم مى باشند،

حق به وسيله آنها به جايگاه خويش بازگشت،

و باطل از جاى خويش رانده و نابود،

و زبان باطل از ريشه كنده شد.

اهل بيت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم دين را چنانكه سزاوار بود، دانستند و آموختند

و بدان عمل كردند،

نه آنكه شنيدند و نقل كردند،

زيرا راويان دانش بسيار،

امّا حفظ كنندگان و عمل كنندگان به آن اندكند.

.

خطبه 239

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(در باره دو داور عراق و شام و نكوهش كوفيان فرمود).

وصف شاميان

شاميان درشت خويانى پست،

بردگانى فرو مايه اند

كه از هر گوشه اى گرد آمده،

و از گروه هاى مختلفى تركيب يافته اند،

مردمى كه سزاوار بودند احكام دين را بياموزند،

و تربيت شوند،

و دانش فراگيرند،

و كار آزموده شوند،

و سرپرست داشته باشند،

و دستگيرشان كنند،

و آنها را به كار مفيد وادارند.

آنان نه از مهاجرانند و نه از انصار،

و نه آنان كه خانه و زندگى خود را براى مهاجران آماده كرده،

و از جان و دل ايمان آوردند.

 نكوهش از انتخاب حكم

آگاه باشيد!

كه شاميان در انتخاب حكم، نزديك ترين فردى را كه دوست داشتند برگزيدند،

و شما فردى را كه از همه به ناخشنودى نزديك تر بود انتخاب كرديد.

همانا سر و كار شما با عبد اللّه پسر قيس است كه مى گفت: «جنگ فتنه است بند كمان ها را ببرّيد و شمشيرها را در نيام كنيد».

اگر راست مى گفت پس چرا بدون اجبار در جنگ شركت كرده

و اگر دروغ مى گفت پس متّهم است.

براى داورى، عبد اللّه بن عباس را رو در روى عمرو عاص قرار دهيد،

و از فرصت مناسب استفاده كنيد،

و مرزهاى دور دست كشور اسلامى را در دست خود نگه داريد.

آيا نمى بينيد كه شهرهاى شما ميدان نبرد شده

و خانه هاى شما هدف تيرهاى دشمنان قرار گرفته است.

.

خطبه 238

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

شتاب در انجام عمل نيكو

حال كه زنده و برقراريد، پس عمل نيكو انجام دهيد،

زيرا پرونده ها گشوده،

راه توبه آماده، 

و خدا فراريان را فرا مى خواند،

و بدكاران اميد بازگشت دارند.

عمل كنيد،

پيش از آن كه چراغ عمل خاموش،

و فرصت پايان يافته،

و اجل فرارسيده،

و در توبه بسته،

و فرشتگان به آسمان پرواز كنند.

پس هر كسى با تلاش خود براى خود،

از روزگار زندگانى براى ايّام پس از مرگ،

از دنياى فنا پذير براى جهان پايدار،

و از گذرگاه دنيا براى زندگى جاودانه آخرت، توشه برگيرد.

انسان بايد از خدا بترسد،

زيرا تا لحظه مرگ فرصت داده شده،

و مهلت عمل نيكو دارد.

انسان بايد نفس را مهار زند،

و آن را در اختيار گرفته

از طغيان و گناهان باز دارد،

و زمام آن را به سوى اطاعت پروردگار بكشاند.

.

خطبه 237

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

علی از زبان علی (از هجرت و پيوستن به پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سخن مى گويد).

فَجَعَلْتُ أَتْبَعُ مَأْخَذَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله)، فَأَطَأُ ذِكْرَهُ حَتَّى انْتَهَيْتُ إِلَى الْعَرَجِ [الْعَرْجِ].

خود را در راهى قرار دادم كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم رفته بود،

و همه جا از او پرسيدم تا به سرزمين «عرج» رسيدم.

(سید رضی می گوید: جمله «فأطأ ذكره» (در همه جا از او مى پرسيدم) يكى از سخنانى است كه در اوج فصاحت قرار دارد، يعنى خبر حركت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله از ابتداء حركت تا پايان به من مى رسيد، كه امام اين معنا را با كناية آورده است).

.

خطبه 236

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

علی از زبان علی (به هنگام غسل دادن پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود):

پدر و مادرم فداى تو اى رسول خدا !

با مرگ تو رشته اى پاره شد كه در مرگ ديگران اينگونه قطع نشد،

با مرگ تو رشته پيامبرى،

و فرود آمدن پيام و اخبار آسمانى گسست.

مصيبت تو، ديگر مصيبت ديدگان را به شكيبايى واداشت،

و همه را در مصيبت تو يكسان عزادار كرد.

اگر به شكيبايى امر نمى كردى، و از بى تابى نهى نمى فرمودى،

آنقدر اشك مى ريختم تا اشك هايم تمام شود،

و اين درد جانكاه هميشه در من مى ماند،

و اندوهم جاودانه مى شد،

كه همه اينها در مصيب تو ناچيز است.

چه بايد كرد كه زندگى را دوباره نمى توان بازگرداند،

و مرگ را نمى شود مانع شد.

پدر و مادرم فداى تو ما را در پيشگاه پروردگارت ياد كن، و در خاطر خود نگهدار.

.

خطبه 235

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(هنگامى كه «جعدة بن هبيرة» خواهر زاده امام عليه السّلام نتوانست در حضور آن حضرت سخن بگويد فرمود):

 فصاحت و بلاغت اهل بيت عليهم السّلام

آگاه باشيد!

همانا زبان، پاره اى از وجود انسان است،

اگر آمادگى نداشته باشد، سخن نمى گويد،

و به هنگام آمادگى، گفتار او را مهلت نمى دهد.

همانا ما اميران سخن مى باشيم،

درخت سخن در ما ريشه دوانده،

و شاخه هاى آن بر ما سايه افكنده است.

روزگار امت اسلامی

خدا شما را رحمت كند،

بدانيد كه همانا شما در روزگارى هستيد كه گوينده حق اندك،

و زبان از راستگويى عاجز،

و حق طلبان بى ارزشند.

مردم گرفتار گناه،

و به سازشكارى همداستانند،

جوانانشان بد اخلاق،

و پير مردانشان گنه كار،

و عالمشان دو رو،

و نزديكانشان سود جوينده.

نه خردسالانشان بزرگان را احترام مى كنند

و نه توانگرانشان دست مستمندان را مى گيرند.

.

خطبه 233

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(عبد الله بن زمعة از ياران امام بود و درخواست مالى داشت، در جوابش فرمود):

احتياط در مصرف بيت المال  (از ویژگی های کارگزاران و حاکمان)

اين اموال كه مى بينى نه مال من و نه از آن توست،

غنيمتى گرد آمده از مسلمانان است كه با شمشيرهاى خود به دست آوردند.

اگر تو در جهاد همراهشان بودى، سهمى چونان سهم آنان داشتى،

و گر نه دسترنج آنان خوراك ديگران نخواهد بود.

.

خطبه 232

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(اين سخنرانى در سرزمين «ذى قار» هنگام حركت به سوى بصره در سال 36 هجرى ايراد شد و واقدى آن را در كتاب «جمل» نقل كرد).

ويژگى پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از زبان امام علی

پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله و سلّم آنچه را كه به ابلاغ شد آشكار كرد،

و پيام‏هاى پروردگارش را رساند.

او شكاف‏هاى اجتماعى را به وحدت اصلاح،

و فاصله‏ ها را به هم پيوند داد

و پس از آن كه آتش دشمنى‏ ها و كينه‏ هاى بر افروخته در دل‏ها راه يافته بود،

ميان خويشاوندان يگانگى بر قرار كرد.

 .

خطبه 231

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

ثمره تقوی

همانا ترس از خدا كليد هر در بسته،

و ذخيره رستاخيز،

و عامل آزادگى از هر گونه بردگى،

و نجات از هر گونه هلاكت است.

در پرتو پرهيزكارى، تلاشگران پيروز،

پرواكنندگان از گناه رستگار،

و به هر آرزويى مى توان رسيد.

مردم عمل كنيد كه عمل نيكو به سوى خدا بالا مى رود،

و توبه سودمند است،

و دعا به اجابت مى رسد،

و آرامش برقرار،

و قلم هاى فرشتگان در جريان است.

به سوى اعمال نيكو بشتابيد

پيش از آن كه عمرتان پايان پذيرد،

يا بيمارى مانع شود،

و يا تير مرگ شما را هدف قرار دهد.

 ضرورت ياد مرگ

مرگ نابود كننده لذّت ها،

تيره كننده خواهش هاى نفسانى،

و دور كننده اهداف شماست،

مرگ ديدار كننده اى دوست نداشتنى،

هماوردى شكست ناپذير

و كينه توزى است كه بازخواست نمى شود.

دام هاى خود را هم اكنون بر دست و پاى شما آويخته،

و سختى هايش شما را فرا گرفته،

و تيرهاى خود را به سوى شما پرتاب كرده است.

قهرش بزرگ،

و دشمنى او پياپى

و تيرش خطا نمى كند.

چه زود است كه سايه هاى مرگ، و شدّت دردهاى آن،

و تيرگى هاى لحظه جان كندن،

و بيهوشى سكرات مرگ،

و ناراحتى و خارج شدن روح از بدن،

و تاريكى چشم پوشيدن از دنيا،

و تلخى خاطره ها، شما را فرا گيرد.

پس ممكن است ناگهان مرگ بر شما هجوم آورد،

و گفتگوهايتان را خاموش،

و جمعيّت شما را پراكنده،

و نشانه هاى شما را نابود،

و خانه هاى شما را خالى،

و ميراث خواران شما را بر انگيزد تا ارث شما را تقسيم كنند،

آنان يا دوستان نزديكند كه به هنگام مرگ نفعى نمى رسانند،

يا نزديكان غم زده اى كه نمى توانند جلوى مرگ را بگيرند،

يا سرزنش كنندگانى كه گريه و زارى نمى كنند.

 سفارش به عمل کردن و نيكوكارى

بر شما باد به تلاش و كوشش،

آمادگى و آماده شدن،

و جمع آورى زاد و توشه آخرت  در دوران زندگى دنيا.

پرهیز از دنیاگرایی

دنيا شما را مغرور نسازد،

چنانكه گذشتگان شما و امّت هاى پيشين را در قرون سپرى شده مغرور ساخت.

آنان كه دنيا را دوشيدند،

به غفلت زدگى در دنيا گرفتار آمدند،

فرصت ها را از دست دادند،

و تازه هاى آن را فرسوده ساختند.

سرانجام خانه هايشان گورستان،

و سرمايه هايشان ارث اين و آن گرديد،

آنان كه نزديكشان را نمى شناسند،

و به گريه كنندگان خود توجّهى ندارند،

و نه دعوتى را پاسخ مى گويند.

مردم از دنياى حرام بپرهيزيد،

كه حيله گر و فريبنده و نيرنگ باز است،

بخشنده اى باز پس گيرنده،

و پوشنده اى برهنه كننده است،

آسايش دنيا بى دوام،

و سختى هايش بى پايان،

و بلاهايش دائمى است.

رابطه افراد با تقوی و دنیا

زاهدان گروهى از مردم دنيايند كه دنيا پرست نمى باشند،

پس در دنيا زندگى مى كنند امّا آلودگى دنيا پرستان را ندارند،

در دنيا با آگاهى و بصيرت عمل مى كنند،

و در ترك زشتى ها از همه پيشى مى گيرند.

بدن هايشان به گونه اى در تلاش و حركت است كه گويا ميان مردم آخرتند،

اهل دنيا را مى نگرند كه مرگ بدن ها را بزرگ مى شمارند، ا

مّا آنها مرگ دل هاى زندگان را بزرگ تر مى دانند.

.

خطبه 230

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

نحوه بیعت مردم با امام علی از زبان علی

دست مرا براى بيعت مى گشوديد و من مى بستم،

شما آن را به سوى خود مى كشيديد و من آن را مى گرفتم.

سپس چونان شتران تشنه كه به طرف آبشخور هجوم مى آورند بر من هجوم آورديد،

تا آن كه بند كفشم پاره شد، و عبا از دوشم افتاد،

و افراد ناتوان پايمال گرديدند.

آنچنان مردم در بيعت با من خشنود بودند كه خردسالان شادمان،

و پيران براى بيعت كردن لرزان به راه افتادند،

و بيماران بر دوش خويشان سوار،

و دختران جوان بى نقاب به صحنه آمدند.

.

خطبه 229

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

در تعريف سلمان فارسى كه قبل از پيدايش فتنه ها درگذشت

خدا او را در آنچه آزمايش كرد پاداش خير دهد،

كه كجى ها را راست، و بيمارى ها را درمان، و سنّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را به پاداشت،

و فتنه ها را پشت سر گذاشت.

با دامن پاك، و عيبى اندك، درگذشت،

به نيكى هاى دنيا رسيده و از بدى هاى آن رهايى يافت،

وظائف خود نسبت به پروردگارش را انجام داد،

و چنانكه بايد از كيفر الهى مى ترسيد.

خود رفت و مردم را پراكنده بر جاى گذاشت،

كه نه گمراه، راه خويش شناخت،

و نه هدايت شده به يقين رسيد.

.

خطبه 228

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

يكى از دعاهاى امام علی عليه السّلام:

خدايا!

تو با دوستانت از همه انس گيرنده ترى،

و بر طرف كننده نيازهاى توكّل كنندگانى،

بر اسرار پنهانشان آگاه،

و به آنچه در دل دارند آشنايى،

و از ديدگاه هاى آنان با خبر،

و رازشان نزد تو آشكار،

و دل هايشان در حسرت ديدار تو داغدار است.

اگر تنهايى و غربت به وحشتشان اندازد ياد تو آرامشان مى كند،

اگر مصيبت ها بر آنان فرود آيد، به تو پناه مى برند،

و روى به درگاه تو دارند،

زيرا مى دانند كه سر رشته كارها به دست توست،

و همه كارها از خواست تو نشأت مى گيرد.

خدايا!

اگر براى خواستن درمانده شوم،

يا راه پرسيدن را ندانم،

تو مرا به اصلاح كارم راهنمايى فرما،

و جانم را به آنچه مايه رستگارى من است هدايت كن،

كه چنين كارى از راهنمايى هاى تو بدور،

و از كفايت هاى تو ناشناخته نيست.

خدايا!

مرا با بخشش خود بپذير،

و با عدل خويش، با من رفتار مكن.

.

خطبه 227

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت