(نامه به مردم كوفه به هنگام حركت از مدينه به طرف بصره، در سال 36 هجرى اين نامه را امام حسن عليه السّلام و عمّار ياسر به كوفه بردند):

علت کشته شدن عثمان (سران جنگ جمل)

از بنده خدا، على امير مؤمنان، به مردم كوفه!

كه در ميان انصار پايه اى ارزشمند، و در عرب مقامى والا دارند؛

پس از ستايش پروردگار

همانا شما را از كار عثمان چنان آگاهى دهم كه شنيدن آن چونان ديدن باشد.

مردم بر عثمان عيب گرفتند،

و من تنها كسى از مهاجران بودم كه او را به جلب رضايت مردم واداشته،

و كمتر به سرزنش او زبان گشودم.

امّا طلحه و زبير، آسان ترين كارشان آن بود كه بر او يورش برند،

و او را برنجانند،

و ناتوانش سازند.

عايشه نيز ناگهان بر او خشم گرفت،

عدّه اى به تنگ آمده او را كشتند،

آنگاه مردم بدون اكراه و اجبار، با من بيعت كردند.

آگاه باشيد!

مدينه مردم را يك پارچه بيرون راند

و مردم نيز براى سركوبى آشوب از او فاصله گرفتند.

ديگر حوادث آشوب به جوش آمد

و فتنه ها بر پايه هاى خود ايستاد.

پس به سوى فرمانده خود بشتابيد،

و در جهاد با دشمن بر يكديگر پيشى گيريد،

به خواست خداى عزيز و بزرگ.

.

نامه 1

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(مطالب اين خطبه، بخشى از نوشته هاى افشاگرانه اى است كه در سال 40 هجرى براى روشن شدن واقعيّت هاى تاريخ اسلام به دستور امام نوشته شد).

ستايش خداوندى را سزاست كه نه آسمانى مانع آگاهى او از آسمان ديگر، و نه زمينى مانع او از زمين ديگر مى شود.

علی از زبان علی ( گفتگو در روز شورا)

شخصى در روز شورا به من گفت «اى فرزند ابو طالب نسبت به خلافت حريص مى باشى».

در پاسخ او گفتم: “به خدا سوگند! شما با اينكه از پيامبر اسلام دورتريد، حريص تر مى باشيد،

امّا من شايسته تر و نزديكتر به پيامبر اسلامم،

همانا من تنها حق خود را مطالبه مى كنم كه شما بين من و آن حائل شديد، و دست رد بر سينه ام زديد.

پس چون در جمع حاضران، با برهان قاطع او را مغلوب كردم، درمانده و سرگردان شد و نمى دانست در پاسخم چه بگويد.”

 شكوه از قريش(صله رحم)

بار خدايا!

از قريش و از تمامى آنها كه ياريشان كردند به پيشگاه تو شكايت مى كنم،

زيرا قريش پيوند خويشاوندى مرا قطع كردند،

و مقام و منزلت بزرگ مرا كوچك شمردند،

و در غصب حق من، با يكديگر هم داستان شدند.

سپس گفتند: برخى از حق را بايد گرفت و برخى را بايد رها كرد (يعنى خلافت حقّى است كه بايد رهايش كنى).

 شكوه از ناكثين

طلحه و زبير و يارانشان بر من خروج كردند،

و همسر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم -عائشه- را به همراه خود مى كشيدند

چونان كنيزى را كه به بازار برده فروشان مى برند، به بصره روى آوردند،

در حالى كه همسران خود را پشت پرده نگهداشته، امّا پرده نشين حرم پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را در برابر ديدگان خود و ديگران قرار دادند.

لشكرى را گرد آوردند كه همه آنها به اطاعت من گردن نهاده،

و بدون اكراه، و با رضايت كامل با من بيعت كرده بودند،

پس از ورود به بصره، به فرماندار من و خزانه داران بيت المال مسلمين، و به مردم بصره حمله كردند،

گروهى از آنان را شكنجه و گروه ديگر را با حيله كشتند.

به خدا سوگند!

اگر جز به يك نفر دست نمى يافتند و او را عمدا بدون گناه مى كشتند كشتار همه آنها براى من حلال بود،

زيرا همگان حضور داشتند و انكار نكردند،

و از مظلوم با دست و زبان دفاع نكردند،

چه رسد به اينكه ناكثين به تعداد لشكريان خود از مردم بى دفاع بصره قتل عام كردند.

.

خطبه 172

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(اين سخنرانى را در سال 36 هجرى به هنگام حركت اصحاب به سوى بصره ايراد فرمود).

امت اسلامی (ضرورت اطاعت از رهبرى)

همانا خداوند پيامبرى راهنما را با كتابى گويا، و دستورى استوار بر انگيخت.

هلاك نشود جز كسى كه تبهكار است

و بدانيد كه بدعت ها به رنگ حق در آمده و هلاك كننده اند،

مگر خداوند ما را از آنها حفظ فرمايد.

و همانا حكومت الهى حافظ امور شماست،

بنابر اين زمام امور خود را بى آن كه نفاق ورزيد يا كراهتى داشته باشيد به دست امام خود سپاريد.

به خدا سوگند !

اگر در پيروى از حكومت و امام، اخلاص نداشته باشيد،

خدا دولت اسلام را از شما خواهد گرفت كه هرگز به شما باز نخواهد گردانيد و در دست ديگران قرار خواهد داد.

علی از زبان علی( افشاء توطئه ناكثين)

همانا ناكثين عهد شكن به جهت نارضايتى از حكومت من به يكديگر پيوستند،

و من تا آنجا كه براى وحدت اجتماعى شما احساس خطر نكنم صبر خواهم كرد،

زيرا آنان اگر براى اجراى مقاصدشان فرصت پيدا كنند، نظام جامعه اسلامى متزلزل مى شود.

آنها از روى حسادت بر كسى كه خداوند حكومت را به او بخشيده است به طلب دنيا برخاسته اند.

مى خواهند كار را به گذشته باز گردانند.

حقّى كه شما به گردن ما داريد؛ عمل كردن به كتاب خدا (قرآن)، و سنّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و قيام به حق و بر پاداشتن سنّت اوست.

.

خطبه 169

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

(براى مردم بصره پس از پيروزى در جنگ جمل در سال 36 هجرى ايراد فرمود).

در برخورد با فتنه ها و شبهات

مردم بصره در پيدايش فتنه ها هر كس كه مى تواند خود را به اطاعت پروردگار عزيز و برتر، مشغول دارد چنان كند،

اگر از من پيروى كنيد، به خواست خدا شما را به راه بهشت خواهم برد،

هر چند سخت و دشوار و پر از تلخى ها باشد.

اما عائشه!

پس افكار و خيالات زنانه بر او چيره شد،

و كينه ها در سينه اش چون كوره آهنگرى شعله ور گرديد،

اگر از او مى خواستند آنچه را كه بر ضد من انجام داد نسبت به ديگرى روا دارد سرباز مى زد،

به هر حال احترام نخست او برقرار است

و حسابرسى اعمال او با خداى بزرگ است.

خودسازی (ره آورد ايمان، علم، دنیا و آخرت)

ايمان روشن ترين راه ها و نورانى ترين چراغ هاست،

با ايمان مى توان به اعمال صالح راه برد،

و با اعمال نيكو به ايمان مى توان دسترسى پيدا كرد،

با ايمان، علم و دانش آبادان است،

و با آگاهى لازم، انسان را از مرگ مى هراسد،

و با مرگ دنيا پايان مى پذيرد،

و با دنيا، توشه آخرت فراهم مى شود.

معاد و قیامت

و با قيامت بهشت نزديك مى شود،

و جهنّم براى بدكاران آشكار مى گردد،

و مردم جز قيامت قرار گاهى ندارند،

و شتابان به سوى ميدان مسابقه مى روند تا به منزلگاه آخرين رسند.

گويا مى نگرم، همه از قبرها خارج شده به سوى منزلگاه هاى آخرين در حركتند،

هر خانه اى در بهشت به شخصى تعلق دارد،

كه نه ديگرى را مى پذيرند و نه از آنجا به جاى ديگر انتقال مى يابند.

امر به معروف و نهی از منکر

همانا «امر به معروف» و «نهى از منكر» دو صفت از اوصاف پروردگارند كه نه اجل را نزديك مى كند و نه روزى را كاهش مى دهد.

قرآن

بر شما باد عمل كردن به قرآن،

كه ريسمان محكم الهى، و نور آشكار و درمانى سودمند است،

كه تشنگى را فرونشاند،

نگهدارنده كسى است كه به آن تمسّك جويد

و نجات دهنده آن كس است كه به آن چنگ آويزد،

كجى ندارد تا راست شود،

و گرايش به باطل ندارد تا از آن باز گردانده شود،

و تكرار و شنيدن پياپى آيات، كهنه اش نمى سازد،

و گوش از شنيدن آن خسته نمى شود.

كسى كه با قرآن سخن بگويد راست گفته

و هر كس بدان عمل كند پيشتاز است.

علی از زبان علی (آینده امت اسلامی)

(در اينجا مردى بلند شد و گفت: اى امير المؤمنين ما را از فتنه آگاه كن، آيا نسبت به فتنه، از پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سؤالى نفرموده اى پاسخ داد):

آنگاه كه خداوند آيه 1 و 2 سوره عنكبوت را نازل كرد كه: (آيا مردم خيال مى كنند چون كه گفتند ايمان آورديم، بدون آزمايش رها مى شوند) دانستم كه تا پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در ميان ماست آزمايش نمى گرديم.

پرسيدم اى رسول خدا اين فتنه و آزمايش كدام است كه خدا شما را بدان آگاهى داده است؟

فرمود: «اى على پس از من امّت اسلامى به فتنه و آزمون دچار مى گردند»

گفتم:  اى رسول خدا مگر جز اين است كه در روز «احد» كه گروهى از مسلمانان به شهادت رسيدند و شهادت نصيب من نشد و سخت بر من گران آمد، تو به من فرمودى: اى على مژده باد تو را كه شهادت در پى تو خواهد آمد.

پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به من فرمود: «همانا اين بشارت تحقّق مى پذيرد، در آن هنگام صبر تو چگونه است»؟

گفتم اى رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم چنين موردى جاى صبر و شكيبايى نيست بلكه جاى مژده شنيدن و شكر گزارى است.

و پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود:

«اى على همانا اين مردم به زودى با اموالشان دچار فتنه و آزمايش مى شوند،

و در ديندارى بر خدا منّت مى گذارند،

با اين حال انتظار رحمت او را دارند،

و از قدرت و خشم خدا، خود را ايمن مى پندارند.

حرام خدا را با شبهات دروغين، و هوسهاى غفلت زا، حلال مى كنند،

«شراب» را به بهانه اينكه «آب انگور» است

و رشوه را كه «هديه» است

و ربا را كه «نوعى معامله» است حلال مى شمارند».

گفتم اى رسول خدا: در آن زمان مردم را در چه پايه اى بدانم آيا در پايه ارتداد يا فتنه و آزمايش؟ پاسخ فرمود: «در پايه اى از فتنه و آزمايش».

.

خطبه 156

نهج البلاغه

.

موسسه اهل البیت

امام (عليه السّلام) و شناساندن ناكثين (اصحاب جمل)

آگاه باشيد، كه همانا شيطان حزب و يارانش را بسيج كرده و سپاه خود را از هر سو فراهم آورده است، تا بار ديگر ستم را به جاى خود نشاند و باطل به جايگاه خويش پايدار شود.
سوگند به خدا ناكثين هيچ گناهى از من سراغ ندارند، و انصاف را بين من و خودشان رعايت نكردند.

خون خواهی عثمان:

آنها حقّى را مى طلبند كه خود ترك كردند، و انتقام خونى را مى خواهند كه خود ريختند.
اگر شريك آنها بودم، پس آنها نيز در اين خونريزى سهم دارند، و اگر تنها خودشان خون عثمان را ريختند پس كيفر مخصوص آنهاست مهم ترين دليل آنها به زيان خودشان است.
مى خواهند از سینه مادرى شير بدوشند كه خشكيده، بدعتى را زنده مى كنند كه مدّت ها است مرده، و چه دعوت كننده اى و چه اجابت كنندگانى.

همانا من به كتاب خدا و فرمانش در باره ناكثين خشنودم. امّا اگر از آن سرباز زدند با شمشير تيز پاسخ آنها را خواهم داد، كه براى درمان باطل و يارى دادن حق كافى است.

شگفتا !

از من خواستند به ميدان نبرد آيم و برابر نيزه هاى آنان قرار گيرم و ضربت هاى شمشير آنها را تحمّل كنم.
گريه كنندگان بر آنها بگريند، تا كنون كسى مرا از جنگ نترسانده و از ضربت شمشير نهراسانده است، من به پروردگار خويش يقين داشته و در دين خود شك و ترديدى ندارم.

خطبه22

نهج البلاغه

.

.

موسسه اهل البیت

روز جمعه سال 36 هجرى پس از پايان جنگ جمل در مسجد جامع شهر در نكوهش مردم بصره فرمود:

عوامل سقوط جامعه (روانشناسى اجتماعى مردم بصره):

شما سپاه يك زن، و پيروان حيوان (شتر عايشه) بوديد، تا شتر صدا مى كرد مى جنگيديد، و تا دست و پاى آن قطع گرديد فرار كرديد.
اخلاق شما پست، و پيمان شما از هم گسسته، دين شما دو رويى، و آب آشاميدنى شما شور و ناگوار است.

كسى كه ميان شما زندگى كند به كيفر گناهش گرفتار مى شود، و آن كس كه از شما دورى گزيند مشمول آمرزش پروردگار مى گردد.
گويا مسجد شما را مى بينم كه چون سينه كشتى غرق شده است، كه عذاب خدا از بالا و پايين او را احاطه مى كند، و سرنشينان آن، همه غرق مى شوند.

و در روايتى است:

سوگند به خدا، سرزمين شما را آب غرق مى كند، گويا مسجد شما را مى نگرم كه چون سينه كشتى يا چونان شتر مرغى كه بر سينه خوابيده باشد بر روى آب مانده است. و در روايت ديگر: مانند سينه مرغ روى آب دريا.

و در روايت ديگرى آمده:

خاك شهر شما بد بوترين خاكهاست، از همه جا به آب نزديك تر و از آسمان دورتر، و نُه دهم شرّ و فساد در شهر شما نهفته است، كسى كه در شهر شما باشد گرفتار گناه، و آن كه بيرون رود در پناه عفو خداست.

گويى شهر شما را مى نگرم كه غرق شده، و آب آن را فرا گرفته. چيزى از آن ديده نمى شود، مگر جاهاى بلند مسجد، مانند سينه مرغ بر روى امواج آب دريا.

خطبه13

نهج البلاغه

.

.

??از نامه هاى حضرت علی در جواب نامه معاويه و تهدیدات نظامی او:

?گذشته خاندان معاویه (لعنه الله علیه)

اما بعد، همان طور كه گفتى ما و شما با هم در الفت و اتفاق بوديم، ولى در گذشته بين ما و شما جدايى افتاد، زيرا ما ايمان آورديم و شما كفر ورزيديد، و امروز هم ما به راه راستيم و شما دچار فتنه ايد، و مسلمان شما اسلام نياورد مگر از روى بى ميلى، و اين در حالى بود كه تمام بزرگان عرب تسليم رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله شدند و همدست وى گشتند.

?طلحه و زبیر و عایشه

گفته بودى كه طلحه و زبير را من كشتم، و عايشه را تبعيد نمودم، و ميان دو شهر كوفه و بصره فرود آمدم، اين امور به تو ربطى ندارد، تو را در اين مسأله زيانى نيست و هم نيازى ندارد كه عذرش را از تو بخواهم.

? مهاجرین و انصار

و ياد آور شدى كه با لشگرى از مهاجرين و انصار به جنگ من خواهى آمد، معلومت باد از آن روزى كه برادرت اسير شد هجرت قطع گشت (و شما را نشايد كه به خود مهاجر گوييد)، اكنون اگر به ديدار من عجله دارى آسوده باش، كه اگر به ديدارت آيم سزاوار است كه خداوند مرا براى عقوبت تو بر انگيخته باشد، و اگر تو به ديدار من آيى مانند آن است كه برادر بنى اسد گفته:

“به استقبال باد تابستانى روند كه سنگ ريز و درشت را بر مى گيرد و بر آنان مى كوبد.”
شمشيرى كه به وسيله آن جدّ و دايى و برادرت را كشتم پيش من است.

به خدا قسم چنانكه دانستم بر دلت غلاف گمراهى پوشيده، و عقلت اندك و ناقص است، شايسته است در باره تو گفته شود كه بر نردبانى بالا رفته اى كه تو را بر جاى بدى مشرف ساخته كه به زيان توست نه سود تو، چرا كه چيزى را خواستى كه گمشده تو نيست، و گوسپندى را چراندى كه مالكش نمى باشى، و امرى را خواستى كه نه اهلش هستى و نه در معدنش قرار دارى، چه اندازه گفتارت از عملت دور است، چه زود شبيه عموها و دايى هايت شدى كه شقاوت و آرزوهاى باطل آنان را به انكار محمّد صلّى اللّه عليه و آله واداشت، همان گونه كه مى دانى با او جنگيدند تا به خاك و خون در افتادند، نه از حادثه عظيمى به نفع خود دفاع كردند، و نه حريمى را در برابر شمشيرهايى كه ميدان نبرد از آن خالى نيست و با سهل انگارى سازگارى ندارد حمايت نمودند.

?عثمان

در باره كشندگان عثمان زياد از اندازه سخن گفتى، بيا مانند ديگران از من اطاعت كن، سپس آنان را نزد من به محاكمه كشان، تا بين تو و ايشان به كتاب خدا داورى كنم. ولى آنچه تو مى خواهى به مانند گول زدن طفل در ابتداى باز گرفتن او از شير است.

سلام بر اهلش.

.

.

نامه 64

نهج البلاغه

.

.