طرح سی روز سی آيه ، رمضان 1440
آيه بيست و هشتم
حزب خداوند همان مردم مؤمن هستند با ايمانی خالص و از پاداش اخروی خود راضی هستند.

?جزء بيست و هشتم، آيه 22 سوره مجادله:

« لَاتَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الاخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ كَانُواْ ءَابَاءَهُمْ اَوْ اَبْنَاءَهُمْ اَوْ إِخْوَانَهُمْ اَوْ عَشِيرَتَهُمْ اُوْلَئكَ كَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْايمَانَ وَ اَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِنْهُ وَ يُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ اُوْلَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ اَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (مجادله/22)»

« نمیيابى مردمی را كه به خدا و روز قيامت ايمان آورده باشند، ولى با كسانى دوستى كنند كه با خدا و پيامبرش مخالفت می ورزند، هر چند آن مخالفان، پدران يا فرزندان يا برادران و يا قبيله آنها باشند. خدا بر دلشان رقم ايمان زده و به روحی از خود ياريشان كرده است و آنها را به بهشتهايى كه در آن نهرها جاری است درآورد. در آنجا جاودانه باشند. خدا از آنها خشنود است و آنان نيز از خدا خشنودند. اينان حزب خدايند، آگاه باش كه حزب خدا رستگارانند. (مجادله/22)»

⁉پرسشها:

1- صفات مؤمنين راستين مندرج در آيه 22 سوره مجادله کدام چيست؟

2- جمله « اُولئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمانَ » در آيه 22 سوره مجادله به معنی چيست و کارکرد اين نوع ايمان در فرد مؤمن کدام است؟

3- جمله « وَ اَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ » در آيه 22 سوره مجادله را با توجّه به تفسير آن در توضيح دهيد.

4- با توجّه به آيه 22 سوره مجادله پاداش مؤمنين حقيقی چيست و حالت درونی آنان در بهره¬مندی از پاداش¬های الهی چگونه است.

✔پاسخها:

1- صفت مؤمنين راستين مندرج در آيه 22 سوره مجادله اين است که ممكن نيست با دشمنان خدا دوستى كنند، اگرچه انگيزه دوستى در آنان قوی باشد، مؤمن راستين حتّی با پدرش يا پسرش يا برادرش يا هر خويشاوند نزديک ديگر که دشمن خدا است دوستی نمی کند. برای اينكه دوستى با دشمن خدا با ايمان به خدا قابل جمع نيست.

علامه طباطبايی (ره) درباره پرسش 1 می گويد:

در اين آيه شريفه يافتن قومی با چنين صفتى را نفی نموده، می فرمايد: چنين مؤمنينى نخواهی يافت. و اين كنايه از اين است كه ايمان راستين به خدا و روز جزا با چنين صفاتی نمی سازد آن كس كه واقعاً به خدا و رسول و روز جزا ايمان دارد، ممكن نيست با دشمنان خدا دوستى كند، هر چند كه همه قسم سبب و انگيزه دوستى در آنان وجود داشته باشد، مثل اينكه پدرش يا پسرش يا برادرش باشد، و يا قرابتى ديگر داشته باشد، برای اينكه اين چنين دوستى با ايمان به خدا منافات دارد.

پس روشن گرديد كه جمله « وَ لَوْ كانُوا آباءَهُمْ …» به مطلق اسباب مودّت اشاره دارد. و اگر تنها مودّت ناشی از قرابت را ذكر كرد، به خاطر آن است كه مودّت خويشاوندی قوی ترين محبّت، و هم با ثبات ترين آن است و زوالش از دل به آسانى صورت نمی گيرد.

2- جمله « اُولئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمانَ » در آيه 22 سوره مجادله به اين معنی است که مؤمنين مذکور در اين آيه شريفه چنان ايمان در دلشان حک و ثبت شده است که اصلاً قابل زوال و از بين رفتن نيست.

کارکرد اين نوع ايمان در فرد مؤمن عبارتند از:
- يکی همان دوستی نکردن با خدا در دنيا است. که در ابتدای آيه شريفه آمد.
- ديگر آنچه در ادامه آيه شريفه می آيد به اينکه خداوند آنان را در دنيا به روحی از خود ياری می کند. تا توانايی مقابله با احساسات و عواطف دنيوی را داشته باشند. در همين دنيا به زندگی طيّب و پاک وعده داده شده می رسند.
- در آخرت نيز به پاداش نيک اين ايمان می رسند.

3- جمله « وَ اَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ » در آيه 22 سوره مجادله به معنی اين است که: خداوند متعال مؤمنين راستين را به روحی از خود تقويت نمود.

علامه طباطبايی درباره پرسش 3 می گويد:
كلمه « تأييد » به معنای تقويت است. و ضمير فاعل در جمله « ايَّدَهُمْ » به « اللَّه » برمی گردد، و همچنين ضمير در « مِنْهُ » و معنای جمله اين است كه: خدای تعالى اين گونه انسانها را به روحی از خود تقويت نمود. بعضی گفتهاند: ضمير به ايمان برمی گردد، و معنای جمله اين است كه: خدای تعالى آنان را به روحی از جنس ايمان تقويت كرد، و دلهايشان را با آن روح زنده ساخت. اين معنا هم عيبى ندارد.

(ترجمه الميزان، ج19، ص: 341)

4- پاداش مؤمنين حقيقی در آخرت در عبارتی از آيه 22 سوره مجادله آمده است. می فرمايد:
« وَ يُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهارُ خالِدِينَ فِيهَا » در اين جمله وعده جميلی به مؤمنين واقعی داده شده است که در آخرت به ايشان خواهد رسيد. بهشتهايی که در زير درختان آن نهرهايی جاری است و در آن جاودان خواهند زيست
.
اين مؤمنين بنا بر جمله « رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ » از آيه 22 سوره مجادله خداوند در دنيا و آخرت از اين مؤمنين راضی است. ايشان نيز در دنيا و آخرت از آنچه خداوند به ايشان ارزانی داشته است، راضی هستند.

علامه طباطبايی (ره) درباره اين جمله می گويد: اين جمله استينافى و ابتدايى است، می خواهد جمله قبلی را تعليل نموده، بفرمايد: به اين علّت خدا ايشان را به چنان بهشتى كه گفته شد در می آورد كه از ايشان راضی بوده است، … ايشان هم از خدا راضيند، برای اينكه با رسيدن به آن زندگی طيّب و آن بهشت، شادمان و خرسند می گردند.

« اُولئِكَ حِزْبُ اللَّهِ اَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ » اين جمله تشريف و بزرگداشتى است از همان افراد مخلص، می فرمايد: اينها كه دارای ايمانى خالصند حزب خدای تعالايند، هم چنان كه آن منافقين كه در ظاهر اظهار اسلام می كنند و در باطن كفّار و دشمنان خدا را دوست می دارند، حزب شيطانند، اينها رستگارند هم چنان كه آنها زيانكارند.

(ترجمه الميزان، ج19، ص: 342)
.
.
استاد بصراوی
.
.

طرح سی روز سی آيه ، رمضان 1440
آيه بيست و چهارم
ضرورت اصلاح نفس با بهره گيری از قرآن کريم پيش از فرارسيدن قيامت

?جزء بيست و چهارم، آيه 55 سوره زمر:
« وَ اتَّبِعُوا اَحْسَنَ مَا اُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ مِنْ قَبْلِ اَنْ يَأتِيَكُمُ الْعَذابُ بَغْتَةً وَ اَنْتُمْ لاتَشْعُرُونَ (زمر/55)»
« و پيش از آنكه به ناگاه و بى خبر عذاب بر شما فرود آيد، از بهترين چيزی كه از جانب پروردگارتان نازل شده است پيروی كنيد. (زمر/55)»

⁉پرسشها:

1- آيه 55 سوره زمر در چه سياقی از آيات قرار دارد؟ آيه …. تا آيه …. ؟ موضوع آيات در اين سياق چيست؟

2- اقوالی که درباره عبارت « اَحْسَنَ مَا اُنْزِلَ اِلَيْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ » در آيه 55 سوره زمر نقل شده است چيست؟ نظر علامه طباطبايی (ره) در اين باره چيست؟

3- خطاب در آيه 55 سوره زمر به کيست؟

4- با توجّه به عبارت « قَبْلِ اَنْ يَأتِيَكُمُ الْعَذابُ بَغْتَةً وَ اَنْتُمْ لاتَشْعُرُونَ» در آيه 55 سوره زمر خداوند بندگان را از چه می ترساند؟

✔پاسخها:

1- آيه 55 سوره زمر در سياقی قرار دارد که از آيه 53 شروع می شود و تا آيه 61 ادامه می يابد. موضوع آيات در اين سياق عبارتند از:
- فرمان خداوند به رسول خدا صلّی الله عليه و آله برای دعوت از مشركين به اسلام
- دعوت از مشرکين به مأيوس نشدن از رحمت خداوند
- دعوت از مشرکين به پيروی از بهترين چيزی که خداوند نازل كرده است. يعنی دعوت آنها به اسلام و قرآن
- ترساندن مشرکين از عواقب اسرافی که بر نفس خود دارند، يعنى ترساندن از حسرت و ندامت روزی كه حسرت و ندامت سود نمی دهد.
- بشارت به متقين به رستگاری و نجات
- ترساندن كفّار از خسران و آتش

2- علامه طباطبايی (ره) اقوالی را درباره عبارت « اَحْسَنَ مَا اُنْزِلَ اِلَيْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ » در آيه 55 سوره زمر به شرح ذيل نقل کرده است:
- بعضی گفته‏اند: مراد پيروی احكام آن از حلال و حرام است، نه داستانهای آن.
(روح المعانى، ج 24، ص 16، مجمع البيان، ج 8، ص 503)

- بعضی ديگر گفته‏اند: منظور پيروی عزائم يعنى واجبات و محرمات آن است، (نه مستحبات و مكروهات) (همان)
- بعضی ديگر گفته‏اند: مراد دستوراتی است كه بدان امر و از آن نهی كرده، چون بجا آوردن واجبات و مستحبّات و اجتناب از محرّمات و مكروهات. (همان)
- بعضی ديگر گفته‏اند: پيروی ناسخ آن است، نه منسوخ. (همان)
- بعضی ديگر گفته‏اند(همان): منظور از جمله « ما أنزل » تمامی كتابهای آسمانى است، و منظور از « احسن- بهتر » آنها قرآن است. پس پيروی از بهترين دستوری كه نازل شده همان پيروی از قرآن است.
(ترجمه الميزان، ج‏17، ص: 426)

خلاصه نظر علامه طباطبايی (ره) که پس از نقل اقوال مختلف بيان می کند اينکه: منظور از « اَحْسَنَ مَا اُنْزِلَ » همان خطابهايى است كه با باطن انسانها سر و كار دارد، و می خواهد آنجا را اصلاح كند، مانند خطابهايى كه به يادآوری خدا و محبّت ورزيدن به او، و ترس از او و اخلاص دين برای او دعوت می كند، هم چنان كه آيه 24 انفال قريب به همين معنا را افاده می كند:
« يا اَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ وَ اعْلَمُوا اَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ ای كسانى كه ايمان آورده‏ايد اجابت كنيد خدا و رسول را آنگاه که شما را به چيزی دعوت می كنند كه مايه حيات شماست. و بدانيد كه خدا بين هر كس و دل او حايل است. (انفال/24)»

3- خطاب در آيه 55 سوره زمر عام است و مؤمن و کافر را شامل می شود.

4- با توجّه به عبارت « قَبْلِ اَنْ يَأتِيَكُمُ الْعَذابُ بَغْتَةً وَ اَنْتُمْ لاتَشْعُرُونَ» در آيه 55 سوره زمر خداوند بندگان را تهديد می كند، به پيش آمدن ناگهانى عذابی که بی خبر و ناگهان آنان را فرا می گيرد. از اينرو آنان را دعوت به عمل کردن و پيروی از قرآن کريم و اصلاح نفس می کند پيش از اين که فرصت را از دست بدهند و مهلت عمر به پايان آيد. امروز و فردا نكنند، و دلخوش به آينده نباشند.

???
نظر علامه طباطبايی (ره) درباره «اَحْسَنَ مَا اُنْزِلَ» پاسخ پرسش 2:

علامه طباطبايی (ره) پس از نقل اقوال مختلف نظر خود را درباره بهترين چيزی که خداوند نازل کرده است و بايد از آن پيروی کرد، چنين بيان می کند: و انصاف اين است كه جمله « وَ اَسْلِمُوا لَهُ » كه در آيه قبلی بود، شامل مضمون همه اين اقوال می شود. پس حمل كردن آيه « وَ اتَّبِعُوا اَحْسَنَ ما اُنْزِلَ إِلَيْكُمْ » بر يكی از آنها تقريباً تكراری است بى‏جهت.
اين خطاب عام است و مانند خطاب های قبلی هم شامل مؤمن و هم كافر می گردد، برای اينكه قرآن عزيز درباره هر دو طايفه نازل شده است.

و در اين آيه دستور می دهد به اينكه از بين آنچه از ناحيه خدا نازل شده، بهترش را پيروی كنند، حال ببينيم معنای بهتر چيست؟

و بعيد نيست مراد از « اَحْسَنَ ما اُنْزِلَ » خطاب هايى باشد كه به طريقه به كار بردن حقّ عبوديت در راه امتثال خطاب های الهی اشاره می كند، چه آنها كه مربوط به عقايد است و چه آنها كه مربوط به اعمال، مانند خطاب هايى كه دعوت به استغراق در ذكر خدای تعالى می كند.

و نيز دعوت به حبّ خدا و تقوای از او به حق، و به اخلاص دين برای او می كند، چون پيروی اين خطابها انسان را به حياتی طيّب زنده می كند و روح ايمان را در او می دمد و اعمالش را صالح می سازد، و او را در ولايت خدا يعنى كرامتى كه ما فوقش كرامت نيست، داخل می نمايد.

وی سپس به جمله بعد در آيه 55 زمر « مِنْ قَبْلِ اَنْ يَأتِيَكُمُ الْعَذابُ بَغْتَةً وَ اَنْتُمْ لاتَشْعُرُونَ» دليل می آورد و می گويد: اين قسمت آيه مناسبتر است با آن معنايى كه ما گفتيم، برای اينكه غالباً در جايى دعوت به عمل را با تهديد به فوت وقت می آورند و می گويند تا فرصت از دست نرفته و ناگهان مانعی فرصت را از دستت نگرفته اين كار را انجام بده كه طرف مقابل در انجام آن عمل امروز و فردا می كند، و دل خود را به اين خوش دارد كه اگر امروز نشد فردا انجام می دهم،

در چنين جايى است كه دعوت كننده او را تهديد می كند، به پيش آمدن ناگهانى موانع، و از دست رفتن فرصت، و اين طرز بيان و اين نحوه دعوت با اصلاح باطن سازگارتر است تا موارد اصلاح ظاهر و آوردن كالبد بى‏روح عمل. خلاصه بيشتر در مواردی اين تهديد را می آورند كه می خواهند طرف را به اصطلاح به باطن خود دعوت كنند، و گر نه آوردن عملی بى روح اين همه اهميّت ندارد كه پای چنين تهديدی در ميان آيد.
( ترجمه الميزان، ج‏17، ص: 427)

نظر علامه طباطبايی (ره) درباره چيستی عذاب نامبرده شده در آيه 55 سوره زمر:

علامه طباطبايی (ره) در ذيل آيه 54 سوره زمر و آيات پس از آن می گويد: و جمله «مِنْ قَبْلِ اَنْ يَأتِيَكُمُ الْعَذابُ ثُمَّ لاتُنْصَرُونَ » متعلّق به دو كلمه « أنيبوا » و « أسلموا » است. و مراد از « عذاب » به قرينه آيات بعد، عذاب آخرت است.

و به احتمالى بعيد ممكن است مراد مطلق عذابهايى باشد كه توبه بردار نيست، مانند عذاب استيصال و انقراض، هم چنان كه در باره آن فرموده:
« فَلَمْ يَكُ يَنْفَعُهُمْ إِيمانُهُمْ لَمَّا رَاَوْا بَأسَنا سُنَّتَ اللَّهِ الَّتِي قَدْ خَلَتْ فِي عِبادِهِ بعد از آنكه عذاب ما را ديدند ديگر ايمان آوردن سودی برايشان نداشت، و اين سنّتى بوده كه خدا همواره در بندگانش جار می ساخته. (مؤمن/85)»

و دليل آنکه منظور از عذاب عذاب آخرت است اين است كه: اين سه جمله‏ای كه از «نفس» نقل كرده، مترتّب بر ترتيب صدورش از مجرمين است، چون در قيامت مجرمين متوجّه می شوند كه امروز روزی است كه جزای اعمال را می دهند و ايشان در عمل كوتاهی كرده اند، و وقت تدارك هم گذشته، لذا حسرت می خورند و به حسرت فرياد می زنند و می گويند

« يا حَسْرَتی‏ عَلَی‏ ما فَرَّطْتُ » در خصوص اين اظهار حسرت در جای ديگر فرموده: « حَتَّی إِذا جاءَتْهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً قالُوا يا حَسْرَتَنا عَلى‏ ما فَرَّطْنا فِيها تا آنكه قيامت به طور ناگهانى بسر وقتشان بيايد، آن وقت می گويند: وا حسرتا بر آنچه كه درباره‏اش كوتاهی كرديم. (انعام/31)

آن گاه وقتى به حسابشان رسيدگی شد و به متّقين دستور داده شود كه به بهشت در آيند و گفته می شود: « وَ امْتازُوا الْيَوْمَ اَيُّهَا الْمُجْرِمُونَ اى مجرمان! امروز شما از صف نيكوكاران جدا شويد.
(يس/59)»، ولی تعلل كرده می گويند: « لَوْ اَنَّ اللَّهَ هَدانِي لَكُنْتُ مِنَ الْمُتَّقِينَ- اگر خدا مرا هم هدايت كرده بود، از متّقيان می بودم».

و چون دستور می رسد كه به آتش در آيند و بر كنار آتششان می برند، و سپس به آتش واردشان می كنند آرزو می كنند ای كاش به دنيا برمی گشتند تا در آنجا كار نيك كنند و سعادتمند شوند: « اَوْ تَقُولَ حِينَ تَرَی الْعَذابَ لَوْ اَنَّ لِي كَرَّةً». در جاى ديگر راجع به همين آرزو می فرمايد: « وَ لَوْ تَری‏ إِذْ وُقِفُوا عَلَی النَّارِ فَقَالُوا يا لَيْتَنا نُرَدُّ وَ لا نُكَذِّبَ بِآياتِ رَبِّنا وَ نَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ و اگر حال آنها را، هنگامی كه آنها را بر آتش دوزخ نگه می دارند، مشاهده كنى كه در آن حال با نهايت حسرت می گويند ای كاش ما را به دنيا بازمی گردانيدند تا ديگر آيات خدای خود را تكذيب نكرده و بدان ايمان می آورديم.

(انعام/27)» (ترجمه الميزان، ج‏17، ص: 429)
.
.
استاد بصراوی
.
.

طرح سی روز سی آيه ، رمضان 1440

آيه هشتم
دوست داشتن دنيا مانع از پذيرش انذار پيامبران و مربيان الهی درباره سختی روز قيامت است.

?جزء هشتم، آيه 130 سوره انعام:
« يَامَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْاِنْسِ اَ لَمْ يَأتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ ءَايَتىِ وَ يُنذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُواْ شَهِدْنَا عَلَی اَنْفُسِنَا وَ غَرَّتْهُمُ الْحَيَوةُ الدُّنْيَا وَ شَهِدُواْ عَلَی اَنفُسِهِمْ اَنَّهُمْ كاَنُواْ كَافِرِينَ»

« ای گروه جنيان و آدميان، آيا بر شما پيامبرانى از خودتان فرستاده نشده تا آيات مرا برايتان بخوانند و شما را از ديدار چنين روزی بترسانند؟ گويند: ما به زيان خويش گواهی می دهيم. زندگی دنيايى آنان را بفريفت. و به زيان خود گواهی دادند، كه از كافران بودند. (انعام/130)»

⁉پرسشها:

1- خطاب در آيه 130 سوره انعام به کيست؟

2- پرسش در آيه 130 سوره انعام درباره چيست؟

3- پاسخ جن و انس به پرسش خداوند در روز محشر چيست؟

4- جمله «و زندگی دنيا آنان را بفريفت.» در اين گفتگو از کيست؟

5- جن و انس بر عليه خود به چه چيز شهادت دادند؟

✔پاسخها:

1- خطاب در آيه 130 سوره انعام به دو گروه جن و انس است که در آخرت گرد آورده شده اند.

2- پرسش در آيه 130 سوره انعام درباره دو موضوع است:
الف- آيا پيامبران از جنس خودتان نزدتان نيامدند؟
ب- آيا پيامبران آيات مرا برايتان نگفتند و شما را از ديدن چنين روزی نترساندند؟
اَ لَمْ يَأتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ ءَايَتىِ وَ يُنذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا

3- پاسخ جن و انس به پرسش خداوند در روز محشر مثبت است و بر عليه خود شهادت می دهند. « قَالُواْ شَهِدْنَا عَلَی اَنْفُسِنَا »

4- جمله « و زندگی دنيا آنان را بفريفت. وَ غَرَّتْهُمُ الْحَيَوةُ الدُّنْيَا » در اين گفتگو يک جمله معترضه است. اين جمله از خداوند است که علّت بی توجّهی جنّ و انس به انذارهای انبياء را بيان می فرمايد. در مدارک ادبی آمده است که اين جمله يک جمله استينافی است. در هر حال محلّی از اعراب ندارد. ولی معترضه بودن آن بهتر است. مگر اينکه بگوييم استيناف بيانی است و در پی يک سؤال مقدّر آمده است که « پس چرا ايمان نياوردي؟»

علّامه طباطبايی (ره) درباره آن می گويد:
جملهَ « غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا » جمله معترضه ای است كه به منظور دفع توهّم در وسط كلام گنجانيده شده، و آن توهم اين است كه: چگونه مى‏توان اين معنا را قبول كرد كه مردمی با اينكه از همديگر بهره‏مند می شدند و پيغمبران خود را می شناختند و آن پيغمبران ايشان را از عذاب دوزخ انذار می كردند در عين حال با علم و اختيار خود را به هلاكت برسانند؟

جمله مزبور اين توهّم را دفع نموده جواب می دهد: زندگی مادّی دنيا ايشان را مغرور نموده و در نتيجه هر وقت برقی از حق و حقيقت در دلشان جستن می كرد رذايل اخلاقی و هوای نفس پرده ظلمانى خود را به دلهايشان افكنده و بين آنان و ديدن حق حائل می شد. (ترجمه الميزان، ج‏7، ص: 489)

5- جن و انس بر عليه خود شهادت دادند که کافر بوده اند. سخنان پيامبر آنان را نترسانيده بود.
.
.
استاد بصراوی
.
.

طرح هر روز يک آيه، رمضان 1440

آيه هفتم
حقيقت زندگی انسان در نشأت آخرت

?جزء هفتم، آيه 94 سوره انعام:

وَ لَقَدْ جِئْتُمُونَا فُرَادَی‏ كَمَا خَلَقْنَاكُمْ اَوَّلَ مَرَّةٍ وَ تَرَكْتُمْ مَا خَوَّلْنَاكُمْ وَرَاءَ ظُهُورِكُمْ وَ مَا نَرَی‏ مَعَكُمْ شُفَعَاءَكُمُ الَّذِينَ زَعَمْتُمْ اَنَّهُمْ فِيكُمْ شُرَكَاءُ لَقَدْ تَقَطَّعَ بَيْنَكُمْ وَ ضَلَّ عَنْكُمْ مَا كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ »

« تک تک نزد ما آمده ايد ، آن سان كه در آغاز شما را بيافريديم، در حالى كه هر چه را كه ارزانيتان داشته بوديم پشت سر نهاده ايد و هيچ يك از شفيعانتان را كه می پنداشتيد با شما شريكند همراهتان نمی بينيم. از هم بريده شده ايد و پندار خود را گمگشته يافته‏ايد. (انعام/94)»

⁉پرسشها:
1- در آيه 94 سوره انعام زمان گفتگوی خداوند با بنده چه زمانی است؟

2- با توجّه به آيه 94 سوره انعام خلق شدن و بازگشتن انسان به سوی خداوند با چه حالتی است؟

3- با توجّه به آيه 94 سوره انعام انسان کدام يک از نعمت های خداوند که در دنيا از آن بهره مند بود را با خود از دنيا می برد؟

4- در آيه 94 سوره انعام چند بار از ضمير متکلّم مع الغير استفاده شده است؟ چرا؟

✔پاسخها:

1- در آيه 94 سوره انعام زمان گفتگوی خداوند با بنده زمان پس از مرگ است. آن روزی كه با مردن بر پروردگار خود وارد شده و حقيقت امر را درمی يابد. آيه شريفه از آن حقيقت خبر می دهد.

2- با توجّه به آيه 94 سوره انعام خلق شدن و بازگشتن انسان به سوی خداوند به صورت يکی يکی و جدا از هم است. انسان تنهای تنها نزد خداوند بازمی گردد.

3- با توجّه به آيه 94 سوره انعام انسان هيچ يک از نعمت های خداوند که در دنيا از آن بهره مند بود را با خود از دنيا نمی برد. بی چيز بی چيز می رود.

4- در آيه 94 سوره انعام چهار بار از ضمير متکلّم مع الغير استفاده شده است. اين ضمير در واژگان « جِئْتُمُونَا : نزد ما آمده ايد.» « خَلَقْنَاكُمْ : شما را آفريديم.» « خَوَّلْنَاكُمْ : ارزانيتان داشتيم.» « مَا نَرَی‏ : نمی بينيم.»

ضميرهای متکلّم استفاده شده در اين آيه شريفه برای اين است که انسان توجّه يابد که جز خدای تعالى چيزی زندگی او را اداره نمی كرده و نمی كند.

پس هر چه را كه خيال می كرده در تدبير امر او مؤثّر است، از نزد خداوند برای او مهيّا شده است:

حياتش در دنيا با اراده و خواست خداوند بوده است. زيرا خداوند او را خلق کرده بود.
اموالى كه وسيله زندگی خويش می پنداشته روزی بوده که خداوند به او داده است.

اولادی كه گمان می کرده است توسّط آنان ياری می شده است همه هم مخلوق خدايند و هم به خواست خداوند در مسير ياری او قرار گرفته اند. در واقع خداوند تدبير امر او را می نموده است.

همسران و خويشاوندان كه آنان را پشت و پناه خود می دانسته به استقلال همراهيش نمی کردند بلکه تدبير خداوند آنان را با او همراه کرده است و ياور اصلی و حقيقی خداوند بوده است.

اربابان، خدايان، وسايل و مردمی که از آنان شفاعت می خواست و به جای خداوند به آنان پناه می برد و کم کم آنان را شريک خداوند می ساخت. در دنيا نيز هيچ يک به استقلال کاری برای او انجام نداده اند و بعد از مرگ هم تمام رشته ها ميان او و آنها بريده شده تنها نزد خداوند می رود. حقيقت اين امر پس از مرگ برای او آشکار می شود و در دنيا از آن غفلت دارد.

علامه طباطبايی (ره) می گويد: مراد از « شفعاء » خدايانى هستند كه مشركين آنها را در مقابل خدا معبود خود می گرفتند و آنها را می پرستيدند تا شايد در نزد خدا شفاعتشان كنند، و از اين راه شركای خدا در آفرينش شمرده شدند.( ترجمه الميزان، ج‏7، ص: 396)

علامه طباطبايی (ره) در ذيل آيه شريفه می گويد: انسان جزئی از اجزای عالم است كه مانند همه آن اجزا در تحت تدبير الهی متوجّه به سوی غايتى است كه خدای سبحان برايش معيّن و مقدّر كرده، و هيچ موجودی از موجودات عالم دخالت و حكومت در تدبير امور او ندارد، و اسبابى هم كه بر حسب ظاهر مؤثّر به نظر می رسند آثارشان همه از خدای تعالى است و هيچيك از آن اسباب و علل مستقل در تأثير نيست.

اما چه بايد كرد كه انسان وقتى در برابر زينت‏های ظاهری و مادی زندگی، و اين علل و اسباب صوری قرار می گيرد يكباره دل به آن لذائذ داده، و تماماً به آن علل و اسباب تمسّك می جويد، و قهراً در برابر آنها خاضع گشته و همين خضوع او را از توجّه به مسبّب الاسباب و خالق و به وجود آرنده علل بازمی دارد و به تدريج آن اسباب را مستقل در تأثير می پندارد، به طوری كه ديگر هيچ همّی برايش نمی گذارد جز اينكه با خضوع در برابر آنها لذائذ مادّی خود را تأمين كند، و همه عمر خود را به سرگرمی با اين اوهام سپری ساخته و به كلّی از حق و حقيقت غافل بماند.

( ترجمه الميزان، ج‏7، ص: 396)
.
.
استاد بصراوی
.
.