طرح سی روز سی آيه ، رمضان 1440
آيه بيست و پنجم
آنچه فرد نزد خداوند ذخيره می کند و پاداش الهی در روز قيامت بهتر از کالای دنيوی است.

?جزء بيست و پنجم، آيه 36 سوره شوری:

« فَمَا اُوتِيتُم مِنْ شَیْءٍ فَمَتَاعُ الْحَيَوةِ الدُّنْيَا وَ مَا عِندَ اللَّهِ خَيْرٌ وَ اَبْقَی لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَلَی‏ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ (شوری/36)»
آنچه شما را داده‏اند کالای اين زندگی دنيوی است. و آنچه در نزد خداست برای آنها كه ايمان آورده اند و به پروردگارشان توكّل می كنند، بهتر و پاينده تر است. (شوری/36)»

⁉پرسشها:

1- در آيه 36 سوره شوری چه تفاوتی ميان زندگی دنيا و آخرت قائل است؟

2- آيه 36 سوره شوری در ميان چه سياقی از آيات است؟ شروع اين سياق با چه آيه ای است و ارتباطش با آيه 36 چيست؟

3- خطاب در آيه 36 سوره شوری به کيست؟

4- آيه 36 سوره شوری با آيات 37 تا 39 چه ارتباط لفظی دارد؟ توضيح دهيد.

5- با توجّه به آيه 36 سوره شوری و آيات بعد از آن پاداش اُخروی به چه کسانی تعلّق می گيرد؟

✔پاسخها:

1- در آيه 36 سوره شوری تفاوت ميان زندگی دنيا و زندگی آخرت را در فانی بودن متاع دنيوی و باقی بودن رزق اخروی می داند.

علامه طباطبايی (ره) درباره اين پرسش می گويد: اگر كلمه «متاع» را به كلمه «حياة» اضافه فرموده، اشاره است به اينكه نعمت های مادّی، روزی قطع می شود و ثبات و دوامی ندارد. و معنای آيه اين است:
« آنچه به شما داده شده از نعمت هايى كه نزد شما است، متاعی است كه در روزهای اندكی از آن تمتع می بريد.»

در جمله « وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَ اَبْقی‏ لِلَّذِينَ آمَنُوا وَ عَلَی‏ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ» - مراد از «مَا عِنْدَ اللَّهِ» ثواب هايى است كه خدا برای مؤمنين ذخيره كرده تا در آخرت به عنوان پاداش به ايشان بدهد. و « بهتر بودن آنچه نزد خداست» بدين جهت است كه خالص است و آميخته با ناگواريها نيست و « باقی تر بودن آن » برای اين است كه مانند نعمت های دنيا با پايان پذيرفتن دنيا پايان نمی پذيرد.

2- آيه 36 سوره شوری در ميان آيات 27 تا 50 اين سوره قرار دارد. شروع اين دسته آيات با آيه: « وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْاْ فِی الْاَرْضِ وَ لَكِن يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ بِعِبَادِهِ خَبِيرُ بَصِيرٌ اگر خدا روزی بندگانش را افزون كند در زمين فساد می كنند ولى به اندازه ای كه بخواهد روزی می فرستد. زيرا بر بندگان خود آگاه و بيناست. (شوری/27) است و ارتباطش با آيه 36 رزق و روزی است که خداوند می دهد. در آيه 36 روزی خداوند را به رزق عمومی و رزق ويژه مؤمنين تقسيم می کند.

علامه طباطبايی ره درباره آن می گويد:

صدر اين آيات متصل است به داستان رزق دادن خدا به بندگان كه در باره‏اش می فرمود:

« اللَّهُ لَطِيفٌ بِعِبادِهِ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ (شوری/19)»
و قبل از آن هم فرمود: « لَهُ مَقالِيدُ السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ (شوری/12)»

و ما در سابق اشاره كرديم به اينكه يكی از بزرگترين رزقها، دينى است كه خدای سبحان در اختيار بندگانش گذاشته و با در نظر داشتن اين نكته گفتار اين فصل داخل در گفتار فصل گذشته می شود كه در باره وحی سخن می گفت (شوری/3 و 7)

و به طور كلّی آيات اين سوره برای بيان آن ريخته شده، بعد از هر چند آيه يك بار برگشته به همان غرض اشاره می كند.
آن گاه پاره ای از آيات و دلائل توحيد را كه مربوط به رزق است- مانند خلقت آسمانها و زمين، و منتشر كردن جنبندگان در آسمان و زمين، و خلقت كشتى‏ها كه در دريا در حركتند، و دادن فرزندان ذكور و اناث، و يا يكی از آنها را به هر كه بخواهد، و ندادن هيچ يك از آنها را به هر كه بخواهد- ذكر می كند.

و آن گاه ( در آيه 36 ) می فرمايد بعضی از رزق‏ها هست كه تنها در دنيا می دهد، و به همه می دهد و آن رزقی است كه با فنای دنيا فانى می شود. و بعضی ديگرش مخصوص مؤمنين است كه در آخرت می دهد، و آن بهترين رزق و پايدارترين رزق است.

3- خطاب در آيه 36 سوره شوری در جمله « اوتيتم » به عموم مردم است، نه خصوص مشركين. و مراد از « اُوتِيتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ » تمامی نعمت هايى است كه خدا به مردم روزی كرده است.

4- در آيه 36 سوره شوری که می فرمايد: « … وَ مَا عِندَ اللَّهِ خَيْرٌ وَ اَبْقَی لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَلَی‏ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ … و آنچه در نزد خداست برای آنها كه ايمان آورده اند و به پروردگارشان توكّل می كنند، بهتر و پاينده تر است. (شوری/36)»
لام در لِلَّذينَ حرف جرّ است و الّذينَ اسم موصول محلّاً مجرور به لام است.

الّذين در ابتدای سه آيه بعد يعنی آيات 37 تا 39 همه معطوف به الّذين در آيه 36 سوره شوری هستند.

« وَ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْاِثْمِ وَ الْفَوَاحِشَ وَ إِذَا مَا غَضِبُواْ هُمْ يَغْفِرُونَ و آن كسان كه از گناهان بزرگ و زشتيها اجتناب می كنند و چون در خشم شوند خطاها را می بخشايند (شوری/37)»

« وَ الَّذِينَ اسْتَجَابُواْ لِرَبِّهِمْ وَ اَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَ اَمْرُهُمْ شُورَی‏ بَيْنَهُمْ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ و آنان كه دعوت پروردگارشان را پاسخ می گويند و نماز می گزارند و كارشان بر پايه مشورت با يكديگر است و از آنچه به آنها روزی داده‏ايم انفاق می كنند (شوری/38)»

« وَ الَّذِينَ إِذَا اَصَابَهُمُ الْبَغْیُ هُمْ يَنتَصِرُونَ و آنان كه چون ستمی به آنها رسد انتقام می گيرند. (شوری/39)»

5- با توجّه به آيه 36 سوره شوری و آيات بعد از آن پاداش اُخروی به کسانی تعلّق می گيرد که:
- ايمان بياورند و بر پروردگارشان توکّل کنند (شوری/36)
- از گناهان بزرگ و زشت اجتناب می کنند. (شوری/37)
- آنگاه که خشمگين می شوند خطاها را می بخشايند. (شوری/37)
- دعوت پروردگار را اجابت می کنند. (شوری/38)
- نماز برپای می دارند. (شوری/38)
- كارشان بر پايه مشورت با يكديگر است. (شوری/38)
- از آنچه خداوند به آنان روزی داده است انفاق می كنند. (شوری/38)
- چون ستمی به آنها رسد، آن طور که خداوند دستور داده است، انتقام می گيرند. (شوری/39)»