طرح سی روز سی آيه ، رمضان 1440
آيه چهاردهم
حبّ دنيا موجب خشنودی از کفر و روی گردانی از ايمان است و کيفر آن ابتلاء به عذاب بزرگ در روز قيامت است.

?جزء چهاردهم، آيه 106 سوره نحل:
« مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِن بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلَّا مَنْ اُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنُّ بِالْايمَانِ وَ لَكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ (نحل/106)»

« كسی كه پس از ايمان به خدا كافر می شود، نه آنكه او را به زور واداشته‏اند تا اظهار كفر كند و حال آنكه دلش به ايمان خويش مطمئن است، بل آنان كه درِ دل را به روی كفر می گشايند، مورد خشم خدايند و عذابى بزرگ برايشان مهياست. (نحل/106)»

⁉پرسشها:

1- آيه 106 سوره نحل درباره کيست؟

2- حکم آيه 106 سوره نحل از چه کسانی برداشته شده است؟

3- خداوند چه صفتی را برای جاری شدن حکم آيه 106 بر فرد لازم دانسته است؟

4- برداشته شدن حکم آيه 106 از افراد خاص اثبات کدام يک از احکام اسلامی است؟

5- حکم آيه 106 سوره نحل چيست؟

چند پرسش درباره آيه شريفه که پاسخ آن در آيات بعد تا آيه 110 سوره نحل است:

6- چرا مرتدّين کافر به غضب الهی دچار می شوند؟

7- صفات مرتدّين کافر مبتلا به غضب الهی کدام است؟

8- مؤمنينی که مجبور به اظهار کفر شدند در چه صورتی مشمول مغفرت و رحمت خداوند می شوند؟

✔پاسخها:

1- آيه 106 سوره نحل درباره کفّاری است که بعد از ايمان آوردن دوباره کافر و مرتد شدند.

2- حکم آيه 106 سوره نحل از مؤمنانی برداشته شده است که قلباً مؤمن هستند ولی از روی تقيه ابراز کفر می کنند، مانند مهاجران صدر اسلام که مجبور شده بودند و کلمه کفر را به زبان جاری ساختند.

3- خداوند برای جاری شدن حکم آيه 106 بر فرد لازم دانسته است که وی دل خود را برای کفر گشوده باشد، كفر را پذيرفته و به آن خشنود باشد و آن را در خود جای داده باشد.

4- برداشته شدن حکم آيه 106 از مؤمنی که به زور مجبور به اظهار کفر شده است حکم تقيه در اسلام را اثبات می کند.

5- در آيه 106 سوره نحل برای افراد مرتدّي که کافر می شوند و به کفر رضايت دارند دو حکم اثبات شده است:
اوّل اينکه دچار خشم خداوند می شوند.
دوّم اينکه به عذاب بزرگی معذب می شوند.

?پرسشهايی که پاسخ آنها در آيات 107 تا 110 سوره نحل آمده است:

6- بنا بر آيه 107 سوره نحل علّت اينکه مرتدّين کافر به غضب الهی دچار می شوند اين است که ايشان زندگی مادّی دنيا را بر زندگی آخرت كه حيات دائمی و زندگی در جوار ربّ العالمين است ترجيح می دهند. در حاليکه غايت و نتيجه خلقت و زندگی انسان همان حيات اُخروی است.

« ذلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَياةَ الدُّنْيا عَلَی الْآخِرَةِ وَ اَنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ
و اين بدان سبب است كه اينان زندگى دنيا را بيشتر از زندگی آخرت دوست دارند و خدا مردم كافر را هدايت نمى‏كند. (نحل/107)»

مطابق اين آيه شريفه کفر اين افراد موجب شده است که از هدايت خداوند به هدف و غايت زندگی انسانی بی نصيب بمانند.

7- صفات مرتدّين کافر مبتلا به غضب الهی با توجّه به آيات 108 و 109 سوره نحل عبارتند از:
به دليل آنکه خود را از هدايت خداوند محروم کرده اند ابزار هدايت از آنان سلب شده است:
اول- بر دلهايشان و گوشهايشان و چشمانشان مهر زده شده است.
دوم- غفلت آنان را فراگرفته است.
سوّم- خسران و زيان ديدن در آخرت.

علامه طباطبايی (ره) می گويد: طبع، صفتى است الهی و منسوب به ساحت مقدّس او كه آن را بعنوان مجازات بكار می برد، ولى غفلت صفتى است بشری و منسوب به خود انسان است. …ناگزير ايشان در آخرت همان زيانكارانند چون رأس المال و سرمايه خود در دنيا ضايع كردند و بى زاد و توشه شدند، ديگر چيزی ندارند كه در آن جهان با آن زندگی كنند.

« اُولئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَی‏ قُلُوبِهِمْ وَ سَمْعِهِمْ وَ اَبْصارِهِمْ وَ اُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ

خدا بر دل و گوشها و چشمانشان مهر برنهاده است و خود بى‏خبرانند. (نحل/108)»

« لا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْخاسِرُونَ به ناچار در آخرت هم از زيان‏ديدگان باشند. (نحل/109)»

علامه طباطبايی در ذيل اين آيه شريفه می گويد:

براى اينكه اينان بخاطر اختيار زندگی دنيا و هدف قرار دادن آن و نوميدی از اهتداء بسوی زندگی آخرت يكباره دل از آن زندگی شستند، و در نتيجه حس و شعور و عقلشان اسير در چارچوبه ماديات شد، ديگر به ما ورای مادّه كه همان زندگی آخرت است توجّهی ندارند، و ديگر به آنچه كه مايه عبرتشان است نمی نگرند، و آنچه را كه مايه اندرزشان است نمی‏شنوند، و به ادلّه و حجّت‏هايى كه بسوی آخرت راهنماييشان می كند فكر و تعقّل نمی كنند.

پس اينان دلها و گوشها و چشمانشان مهر خورده و بسته شده، و ديگر آنچه كه ديگران را بسوی آخرت رهنمون می شود، در دل و گوش و چشم آنان راه پيدا نمی كند، و بكلی از آن ادلّه غافلند، و احتمال بودن چنين ادلّه ای را هم نمی دهند.

با اين بيان روشن می شود كه وصفی كه در آيه قبلی بود به منزله معرف مُهر و غفلتى است كه در اين آيه ذكر شده، پس همين كه خدا ايشان را هدايت نكرده بخاطر اينكه دلهاشان به دنيا متعلق شده، خود معنای طبع و غفلت است.

8- مؤمنينی که مجبور به اظهار کفر شدند با توجّه به آيه 110 سوره نحل در صورتی مشمول مغفرت و رحمت خداوند می شوند که:
- هجرت کنند و از آن تنگناهايی که مجبور به ابراز کفر می شوند خود را نجات دهند.
- در راه دين مجاهدت کنند و
- صبر پيشه خود سازند.

« ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هاجَرُوا مِنْ بَعْدِ ما فُتِنُوا ثُمَّ جاهَدُوا وَ صَبَرُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحِيمٌ سپس پروردگار تو برای كسانى كه پس از آن رنجها كه ديدند، مهاجرت كردند و به جهاد رفتند و پای فشردند، آمرزنده و مهربان است. (نحل/110)»

علامه طباطبايی در ذيل اين آيه شريفه می گويد:
كلمه” فتنه” در اصل به معنای بردن طلا در آتش برای آزمايش بوده سپس در همه آزمايش‏ها و شكنجه‏ها بكار رفته، و اين جمله ناظر به شكنجه‏هايى است كه مؤمنين صدر اسلام در مكه از قريش می ديدند چون مشركين مكه مؤمنين را آزار می دادند تا شايد از دينشان برگردند، و بدين منظور انواع شكنجه‏ها را در باره آنان روا می داشتند حتى چه بسا كه يك فرد مسلمان در زير شكنجه كفار جان می داد، هم چنان كه عمّار و پدر و مادرش را شكنجه كردند پدر و مادرش در زير شكنجه آنان جان دادند، و عمّار به ظاهر از دين اسلام بيزاری جست و به اين وسيله جان سالم بدر برد، و آيات سابق در اين باره نازل شد.

آيات مورد بحث با آيات قبل مربوط و متّصل است، چون جمله « إِلَّا مَنْ اُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ » كه در آيات قبل بود همان معنا را می رساند كه آيات مورد بحث در مقام افاده آن است، اين آيه نيز می فرمايد:” بعد از همه اينها خدا نسبت به كسانى كه بعد از آن شكنجه‏ها هجرت نموده و پس از هجرت، جهاد و صبر نمودند آمرزگار و مهربان است.

پس جمله” ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هاجَرُوا مِنْ بَعْدِ ما فُتِنُوا” وعده جميلی است كه به مهاجرين می دهد. … بعلاوه اين نكته را هم می رساند كه قيودی كه در كلام قبلی آورده شده همه در حكم، دخالت دارند، پس بايد بدانى كه خدا از آن مسلمانان كه به ظاهر، ارتداد جستند راضی نمی شود مگر آنكه مهاجرت كنند، و نيز از هجرتشان راضی نمی شود مگر آنكه بعد از آن جهاد و صبر كنند.

(ترجمه الميزان، ج‏12، ص: 512 )
.
.
استاد بصراوی
.
.

طرح سی روز سی آيه ، رمضان 1440

?آيه چهاردهم
ضرورت شگفتی از شُبهه « مُردن انسان و تبديل به خاک شدن بدن او مانع از معاد و بازگشت به خدا و روز جزا است.»

جزء سيزدهم، آيه 5 سوره رعد:
« وَ إِنْ تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ اَ اِذَا كُنَّا تُرَاباً اَ اِنَّا لَفِی خَلْقٍ جَدِيدٍ اُوْلَئِكَ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمْ وَ اُوْلَئِكَ الْاَغْلَالُ فِی اَعْنَاقِهِمْ وَ اُوْلَئكَ اَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ(رعد/5)»

« اگر تو در شگفت می‏آيى، شگفت سخن ايشان است كه آيا آن هنگام كه خاك شويم از نو ما را بيافرينند؟ اينان به پروردگارشان ايمان ندارند، بر گردنهاشان غُلها باشد و اهل جهنمند و در آن جاودانه‏اند. (رعد/5)»

⁉پرسشها:
1- شگفتی که آيه 5 سوره رعد از آن سخن می گويد چيست؟

2- با توجّه به آيه 5 سوره رعد، چرا پيامبر صلی الله عليه و آله بايد از سخن کفّار شگفتی کند؟

3- در آيه 5 سوره رعد، چه دليلی در شخصيّت افراد مطرح کننده شبهه موجب طرح آن شبهه بوده است؟

4- چرا در آيه 5 سوره رعد، عاقبت کار منکران معاد و مطرح کنندگان شبهه را به طور قطع بيان می کند که : « اُوْلَئِكَ الْاَغْلَالُ فِی اَعْنَاقِهِمْ وَ اُوْلَئكَ اَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ» به عبارت ديگر چه رابطه ای ميان مطرح کردن آن شبهه و اين عاقبت اخروی وجود دارد؟

5- در شبهه ای که منکران معاد در آيه 5 سوره رعد مطرح می کنند منظورشان از تراب چيست؟ چه پاسخی برای آن می توان مطرح کرد؟

✔پاسخها:

1- شگفتی که آيه 5 سوره رعد از آن سخن می گويد شبهه ای است که درباره معاد مطرح می کنند.
می گويند: «:” اَ إِذا كُنَّا تُراباً اَ إِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ آيا آنگاه که خاکی می شويم آيا ما خلقتی جديد خواهيم داشت؟»

2- با توجّه به آيه 5 سوره رعد بطلان و فساد گفتار کفّار آن قدر واضح بود كه هيچ انسان سليم العقلی ترديد در آن را جايز نمی داند. لذا خداوند به پيامبر صلی الله عليه و آله می فرمايد: می خواهی شگفت زده شوی بايد از سخن کفّار شگفتی کنی. که می گويند معادی نيست.

3- در آيه 5 سوره رعد، پس از مطرح کردن شبهه می فرمايد: « اُوْلَئِكَ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمْ » يعنی اگر دنبال دليلی در شخصيّت افراد مطرح کننده اين شبهه هستی بدان که اينان همان کافران هستند که به پروردگارشان ايمان ندارند. زيرا لازمه گفتار ايشان اين است كه حيات آدمی محدود باشد به همين زندگی مادّی دنيا، بدون اينكه دامنه‏اش بعد از مرگ را هم بگيرد و الى الابد دوام داشته باشد، و اين در حقيقت انكار عالم ربوبى است، زيرا اعتقاد به وجود ربّی كه معاد نداشته باشد معنا ندارد.

4- اينکه در آيه 5 سوره رعد، عاقبت کار منکران معاد و مطرح کنندگان شبهه را به طور قطع بيان می کند که : « اُوْلَئِكَ الْاَغْلَالُ فِی اَعْنَاقِهِمْ وَ اُوْلَئكَ اَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ» اشاره است به گرائيدن به زمين و ركون به سوی هوی و مقيّد بودن به كُنده و زنجير جهل و غُلهای انكار، و اينكه فرمود:” اُولئِكَ اَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ” اشاره است به مكثشان در عذاب و شقاوت.
(ترجمه الميزان، ج‏11، ص: 409)

5- اصل شبهه ای که منکران معاد مطرح می کنند اين است که گفته‏اند: « اَ إِذا كُنَّا تُراباً اَ إِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ». مقصودشان از « تراب » در اين جمله خاكی است كه بدن آدمی پس از مرگ بدان تبديل می شود، زيرا در آن موقع انسان به طور كامل معدوم شده است، و چيزی از او باقی نمانده است، جز خاک. چگونه اين خاک دوباره خلق می شود و برمی گردد.

علامه طباطبايی (ره) می گويد: شبهه خاک شدن انسان پس از مرگ و متلاشی شدن او و عدم بازگشت به خدا و لقای آخرت، را خدای تعالى در كلام خود جواب داده و فرموده كه: انسان، عبارت از بدن مركب از مشتى اعضای مادی نيست تا با مرگ و بطلان تركيب و متلاشی شدنش بكلّی معدوم شود، بلكه حقيقت او روحی است علوی- و يا اگر خواستى بگو حقيقت او نفس او است- كه به اين بدن مركّب مادی تعلّق يافته، و اين بدن را در اغراض و مقاصد خود به كار می اندازد، و زنده ماندن بدن هم از روح است،

بنا بر اين هر چند بدن ما به مرور زمان و گذشت عمر از بين می رود و متلاشی می شود، اما روح، كه شخصيت آدمی با آن است باقی است، پس مرگ معنايش نابود شدن انسان نيست، بلكه حقيقت مرگ اين است كه خداوند روح را از بدن بگيرد، و علاقه او را از آن قطع كند، آن گاه مبعوثش نمايد،
و بعث و معاد هم معنايش اين است كه خداوند بدن را از نو خلق كند و دوباره روح را به آن بدمد، تا در برابر پروردگارش برای فصل قضاء بايستد.

( ترجمه الميزان، ج‏11، ص: 407)

خداوند در اين باره می ‏فرمايد:” وَ قالُوا اَ إِذا ضَلَلْنا فِي الْاَرْضِ اَ إِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ بَلْ هُمْ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ كافِرُونَ قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلى‏ رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ”

(سوره الم سجده /آيه 10 و 11)

كه حاصلش اين است كه شما با مردن در زمين گم نمی شويد و معدوم نمی گرديد، بلكه ملك الموت كه موكّل بر مرگ است آن حقيقتى را كه لفظ” شما” و” ما” به آن دلالت می كند، و عبارت از جانها است می گيرد و در قبضه او باقی می ماند و گم نمی شود، آن گاه وقتى مبعوث شديد بسوی خدا برمی گرديد، و دوباره بدنهای شما به جانهايتان ملحق می شود، و باز شما شمائيد.
پس برای آدميان حياتی است باقی كه محدود به عمر فانى دنيا نيست، و عيشی است دائمی در عالم ديگری كه با بقای خداوندی باقی است، و انسان در زندگی دوّمش بهره ای ندارد مگر آنچه كه در زندگی اوّلش از ايمان به خدا و عمل صالح كسب كرده، و از موادّ سعادتی كه امروز برای فردايش پس‏انداز نموده.
پس اگر آدمی حق را پيروی كند، و به آيات خدا ايمان بياورد، در زندگی ديگرش به كرامت قرب و نزديكی به خدا، و به ملكی كه كهنه نمی شود سعادتمند می گردد، و اگر به پستى و به سوی خاك بگرايد، و فقط به دنيا توجّه داشته باشد و از ياد خدا اِعراض نمايد، در زندگی ديگرش در شقاوت و هلاكت خواهد بود و مغلول به غُل و زنجير نوميدی و خسران محشور خواهد شد، و از اصحاب آتش خواهد گرديد. (موارد ديگری هم در تفسير الميزان بيان شده است. برای تکميل گفتار مراجعه بفرماييد.)
.
.
استاد بصراوی
.
.

طرح سی روز سی آيه ، رمضان 1440

آيه دوازدهم
دنياخواهی صرف مانع به دست آوردن بهره و سهم اخروی است.

?جزء دوازدهم، آيه 16 سوره هود:

« اُوْلَئكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِی الْاَخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَ حَبِطَ مَا صَنَعُواْ فِيهَا وَ بَاطِلٌ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ (هود/16)»
« اينان كسانى هستند كه در آخرت جز آتش نصيبى ندارند و هر چه كرده‏اند ناچيز شود و هر چه به جای آورده‏اند باطل است. (هود/16)»

⁉پرسشها:

1- اشاره در آيه 16 سوره هود به کيست؟

2- افراد مورد اشاره در آيه 16 سوره هود چرا در آخرت جز آتش بهره ای ندارند؟

3- با توجّه به آيه 16 سوره هود آنچه در آخرت ناچيز می شود چيست؟

4- با توجّه به آيه 16 سوره هود آنچه در آخرت باطل می شود چيست؟ توضيح دهيد.

آيه قبل از آيه مورد گفتگو. (دقت بفرماييد.)

« مَنْ كاَنَ يُرِيدُ الْحَيَوةَ الدُّنْيَا وَ زِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ اَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَ هُمْ فِيهَا لَايُبْخَسُونَ

آنان كه زندگی و زينت اين دنيا را بخواهند، پس همه مزد كردارشان را در اين جهان می دهيم و در آن نقصانى نمی بينند. (هود/15)»

✔پاسخها:

1- اسم اشاره اُولَئکَ در آيه 16 سوره هود اشاره به افراد مذکور در آيه 15 است.

2- افراد مورد اشاره در آيه 16 سوره هود به دو دليل در آخرت جز آتش بهره ای ندارند:
اوّل اين که در دنيا جز زندگی و زيور دنيايی چيز ديگری نمی خواستند.
دوم آن که مزد اعمالشان در دنيا به تمامه داده شده است و هيچ نقصانی در مزد اعمال در دنيا نمی بينند.

3- با توجّه به آيه 16 سوره هود هر چه فرد در دنيا انجام می دهد تا بهره دنيوی از آن بگيرد در آخرت ناچيز می شود و به حساب نمی آيد.

4- با توجّه به آيه 16 سوره هود آنچه فرد در دنيا برای بهره های دنيوی انجام می داده است، در آخرت باطل می شود.

علامه طباطبايی (ره) در اين باره می گويد: عمل آدمی هر طور كه باشد تنها آن نتيجه ای را كه منظور آدمی از آن عمل است به او می دهد، اگر منظورش نتيجه‏ای دنيوی باشد نتيجه ای كه شأنى از شؤون زندگی دنيای او را اصلاح می كند، از مال و جمال و جاه، و يا بهتر شدن وضعش، عملش آن نتيجه را می دهد.

البته در صورتی آن نتيجه را می دهد كه ساير اسبابى كه در حصول اين نتيجه مؤثرند مساعدت بكنند، و عملی كه به اين منظور انجام شده ديگر نتايج أخروی را به بار نمی آورد، زيرا فاعلِ آن، قصد آن نتايج را نداشته تا آن نتايج به دستش بيايد،
صرف اينكه عملی ممكن است و صلاحيّت دارد كه در طريق آخرت واقع شود كافى نيست و رستگاری آخرت و نعيم آن را نتيجه نمی دهد، مثلاً احسان به خَلق و حُسن خُلق (هم می تواند به نيّت دوست‏يابى و جاه‏طلبى و نان قرض دادن انجام شود، و هم به نيّت پاداش اخروی و تحصيل خوشنودی خدای تعالى) اگر به نيت خوشنودی خدا انجام نشود باعث اجر و پاداش اخروی و بلندی درجات نمی شود.

اين آيه علاوه بر آن نكته ‏ای كه در آيه قبلی بود اين بيان اضافى را هم دارد كه چنان نيست كه هر كس هر چه بخواهد و به همان مقدار كه خواسته به او می رسد، بلكه زمام امور دنيا به دست خدای سبحان است، و طبق آنچه سنّت اسباب بر آن جريان دارد به هر كس هر مقدار كه بخواهد می دهد و هر چه را نخواهد نمی دهد، هر كه را كه بخواهد مقدّم می دارد و هر كه را بخواهد عقب می اندازد.

( ترجمه الميزان، ج‏10، ص: 261)
.
.
استاد بصراوی
.
.

طرح سی روز سی آيه ، رمضان 1440
آيه يازدهم
پاداش اخروی شهدا

?جزء يازدهم، آيه 111 سوره توبه:

« إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَی‏ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اَنْفُسَهُمْ وَ اَمْوَالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِیِ سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَيْهِ حَقّاً فِی التَّوْرَئةِ وَ الْاِنْجِيلِ وَ الْقُرْءَانِ وَ مَنْ اَوْفَی‏ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَيْعِكُمُ الَّذِی بَايَعْتُم بِهِ وَ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ »

«خدا از مؤمنان جانها و مالهايشان را خريد، تا بهشت از آنان باشد. در راه خدا جنگ می كنند، چه بكشند يا كشته شوند وَعْده ای كه خدا در تورات و انجيل و قرآن داده است به حق بر عهده اوست. و چه كسی بهتر از خدا به عهد خود وفا خواهد كرد؟ بدين خريد و فروخت كه كرده ايد شاد باشيد كه كاميابى بزرگی است. (توبه/111)»

⁉پرسشها:

1- خداوند خود را در آيه 111 سوره توبه کدام طرف معامله خريد و فروش معرفی می کند؟

2- مؤمنين در آيه 111 سوره توبه کدام طرف معامله هستند و کالای مورد معامله چيست؟

3- در آيه 111 سوره توبه بهای کالايی که در معامله خريد و فروش می شود چيست؟ و به عهده کيست؟

4- با توجّه به آيه 111 سوره توبه سند معامله ای که بين خداوند و مؤمنين بسته شده چيست؟

5- چرا خداوند در آيه 111 سوره توبه از ميان صفات متعدّد خود صفت وفاداری به عهد خود را يادآوری کرده است؟

6- صفات مؤمنون فائز را نام ببريد. (با توجّه به آيه بعد از آيه مورد گفتگو )

✔پاسخها:

1- خداوند خود را در آيه 111 سوره توبه به عنوان خريدار در معامله معرفی می کند.

2- مؤمنين در آيه 111 سوره توبه فروشنده کالا در معامله با خداوند هستند و کالای ارزشمندی که می فروشند جانها و اموالشان است که با آن در راه خدا می جنگند، دشمن را می کشند و خود کشته می شوند.

3- در آيه 111 سوره توبه بهای کالايی که در معامله خريد و فروش می شود بهشت است که به مؤمنين خواهد رسيد. خداوند پرداخت بهای جانها و اموال مردم در آخرت ، بهشت ، را خود به عهده گرفته است.

4- با توجّه به آيه 111 سوره توبه سند معامله ای که بين خداوند و مؤمنين بسته شده تورات و انجيل و قرآن است. هر سه اين وعده خداوند به مؤمنين را ثبت کرده اند و خداوند آن را امضاء فرموده است.

5- خداوند در آيه 111 سوره توبه از ميان صفات متعدّد خود صفت وفاداری به عهد خود را يادآوری کرده است. به دليل اينکه به مؤمنين اطمينان دهد که حتماً بهای آنچه برای آنها عزيز است و آن را با خداوند معامله می کنند، يعنی مال و جانشان را، خداوند پرداخت خواهد کرد.

به همين دليل در پايان آيه شريفه می فرمايد: « فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَيْعِكُمُ الَّذِی بَايَعْتُم بِهِ وَ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ بدين خريد و فروخت كه كرده ايد شاد باشيد كه كاميابى بزرگی است.»

6- با توجّه به آيه 112 سوره توبه صفات مؤمنون فائز که توانايی قرار گرفتن در معامله با خدا در آيه 111 هستند عبارتند از : توبه‏كننده، پرستنده، ستاينده، رونده به معابد و مساجد، ركوع كننده، سجده كننده، امر كننده به معروف، نهی كننده از منكر و حافظ حدود خدا.
و اينكه همه اوصاف ايشان را مرفوع آورده، برای اين است كه اين واژگان همه خبر برای يک مبتدای محذوف هستند. تقدير آن: « المؤمنون هم التائبون العابدون …» است،

آيه 112 سوره توبه و تفسير آن از الميزان:
التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْاَمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ وَ الْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ

توبه ‏كنندگانند، پرستندگانند، ستايندگانند، روزه‏دارانند، ركوع كنندگانند، سجده كنندگانند، امر كنندگان به معروف و نهی كنندگان از منكرند و حافظان حدود خدايند. و مؤمنان را بشارت ده. (توبه/112)

علامه طباطبايی (ره) درباره اين آيه می گويد: اين جمله مؤمنين را به نيكوترين صفاتشان توصيف می كند. يعنى مؤمنين بخاطر اينكه از غير خدا بسوی خدا بازگشت كردند تائبان، و چون او را می پرستند عابدان، و چون با زبان، حمد و سپاس او گويند حامدان، و چون با قدمهای خود از اين معبد به آن معبد می روند سائحان، و بخاطر ركوع و سجودشان راكعان و ساجدانند. اين وضع ايشان در حال انفراد است.

اما وضعشان نسبت به حال اجتماع، آنها مانند ديدبانانى هستند كه اجتماع خود را بسوی خير سوق می دهند، يعنى امر به معروف و نهی از منكر نموده، حدود خدايى را حفظ می نمايند،
نه در حال انفراد، نه در حال اجتماع، نه در خلوت و نه در ظاهر از آن حدود تجاوز نمی كنند. آن گاه با اينكه خداوند در آيه قبل، خودش بشارتشان داده بود اينك به رسولش دستور می دهد به اينكه ايشان را بشارت دهد، و اين خود تأكيد را می رساند، آنهم تأكيد بليغی كه نمی توان حد و مرزی برايش قايل شد.

از آنچه گذشت معلوم شد كه:

اولا چه نكته‏ای در ترتيب اوصاف مذكور از مؤمنين بوده،
و اگر اول توبه و عبادت و گردش و ركوع و سجود ايشان را آورده، برای اين است كه اين اوصاف، اوصاف فردی آنان است، لذا اول آنها را ذكر كرده،
بعدا اوصاف اجتماع ايشان را كه ناشی از ايمان آنان است ذكر نموده، و آن اين است كه مؤمنين با امر به معروف و نهی از منكر اجتماع صالحی بوجود می آورند،

آن گاه در خاتمه وصف پسنديده و جميلی را كه ايشان در هر دو حال يعنى هم در حال انفراد و هم در حال اجتماع دارند ذكر كرده، و آن اين است كه ايشان حافظ حدود خدايند، و اگر تعبير به” حافظ” كرد برای اين است كه بفهماند مؤمنين، هم خودشان از حدود خدا تجاوز نمی كنند، و هم نسبت به آن اهتمام و مراقبت دارند.

ثانيا معلوم شد كه مقصود از« سياحت »- كه در لغت به معنای سير و گردش در زمين است- در اينجا آن معنايى كه با سياق ترتيب مناسب‏تر است سير و رفت و آمد در جايگاههای عبادت و مساجد است‏. نه آن معنايى كه بعضی گفته‏اند كه منظور از آن روزه گرفتن و يا سياحت در زمين به منظور تفكّر در عجائب قدرت خدا و ديدن آثار و ديار امتهای گذشته و عبرت گرفتن از سرنوشت آنان، و يا منظور از آن، مسافرت جهت طلب علم و يا طلب خصوص احاديث باشد، زيرا اين احتمالات و وجوه با سياق آيه تناسب ندارد.

(ترجمه الميزان، ج‏9، ص: 539 و 540)

.
.
استاد بصراوی
.
.

طرح سی روز سی آيه ، رمضان 1440
آيه دهم
پاداش اخروی کسانی که عمل صالح انجام می دهند.

?جزء دهم، آيه 20 سوره توبه:
« الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ هَاجَرُواْ وَ جَاهَدُواْ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ بِاَمْوَالِهِمْ وَ اَنفُسِهِمْ اَعْظَمُ دَرَجَةً عِندَ اللَّهِ وَ اُوْلَئكَ هُمُ الْفَائزُونَ (توبه/20)
« آنان كه ايمان آوردند و مهاجرت كردند و در راه خدا به مال و جان خويش جهاد كردند، در نزد خدا درجتى عظيم‏تر دارند و رستگارانند. (توبه/20)»

⁉پرسشها:

1- در آيه 20 سوره توبه کسانی که ايمان آوردند و مهاجرت كردند و در راه خدا با مال و جان خويش جهاد كردند، با چه کسانی مقايسه شده اند؟

2- در آيه 20 سوره توبه کسانی که ايمان آوردند و مهاجرت كردند و در راه خدا با مال و جان خويش جهاد كردند، دارای چه درجه ای هستند؟

3- در آيه 20 سوره توبه کسانی که ايمان آوردند و مهاجرت كردند و در راه خدا با مال و جان خويش جهاد كردند را فائزون ناميده است. فائزون چه ويژگيهايی دارند؟

4- دو آيه از همين سوره و همين جزء پيدا کنيد که ويژگي¬هايی مخالف ويژگی¬های فائزون داشته باشند. (راهنمايی: خداوند می فرمايد به آنها بشارت بده.)

راهنمايی: پاسخ پرسشها را با توجّه به يک آيه قبل و دو آيه بعد از آن و مراجعه به تفسير الميزان ذيل آيات شريفه به دست آوريد.

آيه قبل از آيه مورد گفتگو:
« اَ جَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَ عِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْاَخِرِ وَ جَاهَدَ فِی سَبِيلِ اللَّهِ لَايَسْتَوُنَ عِندَ اللَّهِ وَ اللَّهُ لَايَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ

آيا آب‏دادن به حاجيان و عمارت مسجد الحرام را با كرده كسی كه به خدا و روز قيامت ايمان آورده و در راه خدا جهاد كرده، برابر می دانيد؟ نه، نزد خدا برابر نيستند و خدا ستمكاران را هدايت نمی كند. (توبه/19)

دو آيه بعد از آيه مورد گفتگو:

يُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُم بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوَانٍ وَ جَنَّاتٍ لَهُمْ فِيهَا نَعِيمٌ مُّقِيمٌ پروردگارشان به رحمت و خشنودی خود و به بهشتى كه در آن نعمتهاى جاويد باشد، بشارتشان مى‏دهد. (توبه/21)
خَالِدِينَ فِيهَا اَبَداً إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ اَجْرٌ عَظِيمٌ در آن بهشت جاويدان بمانند، زيرا اجر و مزد بزرگ در نزد خداوند است. (توبه/22)

✔پاسخها:

1- با توجّه به آيه 19 و 20 سوره توبه عمل کسانی که ايمان آوردند و مهاجرت كردند و در راه خدا با مال و جان خويش جهاد كردند، با آب دادن به حاجيان و تعمير مسجد الحرام مقايسه شده است.

علامه طباطبايی (ره) در بحث روايتی ذيل آيه 19 سوره توبه می گويد: در برخی روايات آمده است كه اين آيات درباره عباس و شيبه و حضرت علی عليه السّلام نازل شده است، كه با يكديگر تفاخر می كردند، عباس به سقايت حاج افتخار می كرد، شيبه به تعمير مسجد الحرام و حضرت علی عليه السّلام به ايمان و جهاد در راه خدا، پس آيه نازل شد، و حق را به حضرت علی عليه السّلام داد.( ترجمه الميزان، ج‏9، ص: 27)

2- در آيه 20 سوره توبه کسانی که ايمان آوردند و مهاجرت كردند و در راه خدا با مال و جان خويش جهاد كردند، دارای درجه ای بسيار بزرگتر از کسانی هستند که کار سقايت حاجيان و تعمير مسجد الحرام را به عهده داشتند.

علامه طباطبايی درباره اين مقايسه می گويد: اينكه فرمود: « اَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ » معنايش اين است كه اين افراد نسبت به آن افراد ديگر كه اصلاً درجه ‏ای ندارند درجه‏شان بالاتر است، و اين خود يك نوع كنايه است از اينكه اصولاً ميان اين دو طايفه نسبتى نيست، زيرا يكی دارای گامهای بلندی است و ديگری اصلاً قدمی برنداشته است.
(ترجمه الميزان، ج‏9، ص: 274)

3- در آيه 20 سوره توبه کسانی که ايمان آوردند و مهاجرت كردند و در راه خدا با مال و جان خويش جهاد كردند را فائزون ناميده است. ويژگی¬های فائزون را می توان از دو آيه ی بعد از آيه ی مورد گفتگو به دست آورد:

- مورد بشارت و مژده دهی خداوند قرار می گيرند.
- مشمول رحمت خداوند می شوند.
- خشنودی خداوند را از آن خود می کنند.
- از بهشتهايی با نعمتهای پايدار بهره مندند.
- جاودانه اند در نعمت ابدی با پاداشی بزرگ نزد خداوند.

4- در ذيل به دو آيه با ويژگي¬های مخالف فائزون اشاره می شود که با فاصله کم از آيه مورد گفتگو در سوره توبه آمده است:

يَا اَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ إِنَّ كَثِيراً مِنَ الْاَحْبَارِ وَ الرُّهْبَانِ لَيَأكُلُونَ اَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لَا يُنفِقُونَهَا فىِ سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ اَلِيمٍ

ای كسانى كه ايمان آورده‏ايد، بسياری از حبرها و راهبان اموال مردم را به ناشايست می خورند و ديگران را از راه خدا باز می دارند. و كسانى را كه زر و سيم می اندوزند و در راه خدا انفاقش نمی كنند، به عذابى دردآور بشارت ده (توبه/34)

يَوْمَ يُحْمَی‏ عَلَيْهَا فِی نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَی‏ بِهَا جِبَاهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ هَذَا مَا كَنَزْتُمْ لِاَنْفُسِكُمْ فَذُوقُواْ مَا كُنتُمْ تَكْنِزُونَ روزی كه در آتش جهنم گداخته شود و پيشانى و پهلو و پشتشان را با آن داغ كنند. اين است آن چيزی كه برای خود اندوخته بوديد. حال طعم اندوخته خويش را بچشيد. (توبه/35)

اختلافشان با فائزون در دنيا به سبب اعمالی است که با آن مردم را در تنگنای اقتصادی قرار می دادند:
- اموال مردم را به باطل می خورند.
- گنجينه های طلا و نقره ذخيره می کنند.
- از ثروتی که دارند انفاق نمی کنند.
- لايق بشارت دادن و مژده دهی خداوند نيستند.
بلکه می فرمايد به آنان بشارت عذابی دردناک بده.

اختلافشان با فائزون در آخرت

- در آتش جهنّم گداخته می شوند.
- پيشانی و پهلوها و پشتهای آن ها را داغ می کنند.
- آتش گداخته ای که جانشان را سوخته به رخشان کشيده شده به آنها گفته می شود:
اين است آن چيزی كه برای خود اندوخته بوديد. حال طعم اندوخته خويش را بچشيد.
.
.
استاد بصراوی
.

طرح سی روز سی آيه ، رمضان 1440

آيه نهم
تکذيب رويارويی با آخرت موجب از بين رفتن اعمال است.

?جزء نهم، آيه 147 سوره اعراف:
« وَ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِايَاتِنَا وَ لِقَاءِ الْاَخِرَةِ حَبِطَتْ اَعْمَالُهُمْ هَلْ يُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كاَنُواْ يَعْمَلُونَ »

« و آنان كه آيات ما و ديدار آخرت را دروغ انگاشتند، اعمالشان تباه است. مگر جز در مقابل اعمالى كه می كرده‏اند جزا داده می شوند؟ (اعراف/147)»

⁉پرسشها:

1- در آيه 147 سوره اعراف تکذيب چه چيزهايی را نکوهش کرده است؟

2- در آيه 147 سوره اعراف جمله « حَبِطَتْ اَعْمَالُهُمْ » به چه معنايی است. توضيح دهيد.

3- در آيه 147 سوره اعراف جمله « هَلْ يُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كاَنُواْ يَعْمَلُونَ » با قسمت اوّل آيه شريفه چه ارتباطی دارد و معنای آن چيست؟

✔پاسخها:

1- در آيه 147 سوره اعراف تکذيب آيات خداوند و ديدار و رويارويی با آخرت را نکوهش کرده است.

2- در آيه 147 سوره اعراف جمله: « حَبِطَتْ اَعْمَالُهُمْ » به معنای ناچيز شدن، بی¬ثمر شدن، بدون پاداش شدن عمل است.

زيرا منظور از عمل و حبط آن عمل نيک است. وگرنه عمل شرّ و بد که پاداش ندارد بلکه مجازات دارد.

حال اگر کسی عمل حسنه ای را انجام دهد ولی اعتقادی به روز جزا و روبه برو شدن با روز جزا را نداشته باشد. عملش در دنيا می ماند و زمانی که خودش در آخرت حاضر می شود می بيند که اعمال حسنه اش ثبت نشده و پاداشی برای آن در نظر گرفته نشده است. تنها اعمال سيّئه و گناه او ثبت شده است و کيفر آن اعمال بد به او می رسد.

در واقع همين که عملی که انجام داده به حساب نمی آيد و حبط می شود، کيفر آن بی اعتقادی و تکذيب آخرت است.

3- در آيه 147 سوره اعراف ارتباط جمله « هَلْ يُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كاَنُواْ يَعْمَلُونَ » با قسمت اوّل آيه شريفه از نظر ادبيات عرب اين است که گفته می شود اين جمله استيناف بيانی است. يعنی در پاسخ يک سؤال مقدّر آمده است. گويی فردی پرسيده باشد: پاداش اين اعمالشان چه شد؟

در جواب خداوند چنين استدلال می فرمايد که: آيا پاداشی به غير آنچه عمل می کرده اند، می خواهند؟
گفته شده استفهام انکاری است. يعنی خير به جز کاری که می کنند پاداشی نمی گيرند. حال که با تکذيب آيات عمل خود را ناچيز و بی اجر کردند ديگر پاداشی هم ندارند.
.
.
استاد بصراوی
.
.

طرح سی روز سی آيه ، رمضان 1440

آيه هشتم
دوست داشتن دنيا مانع از پذيرش انذار پيامبران و مربيان الهی درباره سختی روز قيامت است.

?جزء هشتم، آيه 130 سوره انعام:
« يَامَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْاِنْسِ اَ لَمْ يَأتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ ءَايَتىِ وَ يُنذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُواْ شَهِدْنَا عَلَی اَنْفُسِنَا وَ غَرَّتْهُمُ الْحَيَوةُ الدُّنْيَا وَ شَهِدُواْ عَلَی اَنفُسِهِمْ اَنَّهُمْ كاَنُواْ كَافِرِينَ»

« ای گروه جنيان و آدميان، آيا بر شما پيامبرانى از خودتان فرستاده نشده تا آيات مرا برايتان بخوانند و شما را از ديدار چنين روزی بترسانند؟ گويند: ما به زيان خويش گواهی می دهيم. زندگی دنيايى آنان را بفريفت. و به زيان خود گواهی دادند، كه از كافران بودند. (انعام/130)»

⁉پرسشها:

1- خطاب در آيه 130 سوره انعام به کيست؟

2- پرسش در آيه 130 سوره انعام درباره چيست؟

3- پاسخ جن و انس به پرسش خداوند در روز محشر چيست؟

4- جمله «و زندگی دنيا آنان را بفريفت.» در اين گفتگو از کيست؟

5- جن و انس بر عليه خود به چه چيز شهادت دادند؟

✔پاسخها:

1- خطاب در آيه 130 سوره انعام به دو گروه جن و انس است که در آخرت گرد آورده شده اند.

2- پرسش در آيه 130 سوره انعام درباره دو موضوع است:
الف- آيا پيامبران از جنس خودتان نزدتان نيامدند؟
ب- آيا پيامبران آيات مرا برايتان نگفتند و شما را از ديدن چنين روزی نترساندند؟
اَ لَمْ يَأتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ ءَايَتىِ وَ يُنذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا

3- پاسخ جن و انس به پرسش خداوند در روز محشر مثبت است و بر عليه خود شهادت می دهند. « قَالُواْ شَهِدْنَا عَلَی اَنْفُسِنَا »

4- جمله « و زندگی دنيا آنان را بفريفت. وَ غَرَّتْهُمُ الْحَيَوةُ الدُّنْيَا » در اين گفتگو يک جمله معترضه است. اين جمله از خداوند است که علّت بی توجّهی جنّ و انس به انذارهای انبياء را بيان می فرمايد. در مدارک ادبی آمده است که اين جمله يک جمله استينافی است. در هر حال محلّی از اعراب ندارد. ولی معترضه بودن آن بهتر است. مگر اينکه بگوييم استيناف بيانی است و در پی يک سؤال مقدّر آمده است که « پس چرا ايمان نياوردي؟»

علّامه طباطبايی (ره) درباره آن می گويد:
جملهَ « غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا » جمله معترضه ای است كه به منظور دفع توهّم در وسط كلام گنجانيده شده، و آن توهم اين است كه: چگونه مى‏توان اين معنا را قبول كرد كه مردمی با اينكه از همديگر بهره‏مند می شدند و پيغمبران خود را می شناختند و آن پيغمبران ايشان را از عذاب دوزخ انذار می كردند در عين حال با علم و اختيار خود را به هلاكت برسانند؟

جمله مزبور اين توهّم را دفع نموده جواب می دهد: زندگی مادّی دنيا ايشان را مغرور نموده و در نتيجه هر وقت برقی از حق و حقيقت در دلشان جستن می كرد رذايل اخلاقی و هوای نفس پرده ظلمانى خود را به دلهايشان افكنده و بين آنان و ديدن حق حائل می شد. (ترجمه الميزان، ج‏7، ص: 489)

5- جن و انس بر عليه خود شهادت دادند که کافر بوده اند. سخنان پيامبر آنان را نترسانيده بود.
.
.
استاد بصراوی
.
.

طرح هر روز يک آيه، رمضان 1440

آيه هفتم
حقيقت زندگی انسان در نشأت آخرت

?جزء هفتم، آيه 94 سوره انعام:

وَ لَقَدْ جِئْتُمُونَا فُرَادَی‏ كَمَا خَلَقْنَاكُمْ اَوَّلَ مَرَّةٍ وَ تَرَكْتُمْ مَا خَوَّلْنَاكُمْ وَرَاءَ ظُهُورِكُمْ وَ مَا نَرَی‏ مَعَكُمْ شُفَعَاءَكُمُ الَّذِينَ زَعَمْتُمْ اَنَّهُمْ فِيكُمْ شُرَكَاءُ لَقَدْ تَقَطَّعَ بَيْنَكُمْ وَ ضَلَّ عَنْكُمْ مَا كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ »

« تک تک نزد ما آمده ايد ، آن سان كه در آغاز شما را بيافريديم، در حالى كه هر چه را كه ارزانيتان داشته بوديم پشت سر نهاده ايد و هيچ يك از شفيعانتان را كه می پنداشتيد با شما شريكند همراهتان نمی بينيم. از هم بريده شده ايد و پندار خود را گمگشته يافته‏ايد. (انعام/94)»

⁉پرسشها:
1- در آيه 94 سوره انعام زمان گفتگوی خداوند با بنده چه زمانی است؟

2- با توجّه به آيه 94 سوره انعام خلق شدن و بازگشتن انسان به سوی خداوند با چه حالتی است؟

3- با توجّه به آيه 94 سوره انعام انسان کدام يک از نعمت های خداوند که در دنيا از آن بهره مند بود را با خود از دنيا می برد؟

4- در آيه 94 سوره انعام چند بار از ضمير متکلّم مع الغير استفاده شده است؟ چرا؟

✔پاسخها:

1- در آيه 94 سوره انعام زمان گفتگوی خداوند با بنده زمان پس از مرگ است. آن روزی كه با مردن بر پروردگار خود وارد شده و حقيقت امر را درمی يابد. آيه شريفه از آن حقيقت خبر می دهد.

2- با توجّه به آيه 94 سوره انعام خلق شدن و بازگشتن انسان به سوی خداوند به صورت يکی يکی و جدا از هم است. انسان تنهای تنها نزد خداوند بازمی گردد.

3- با توجّه به آيه 94 سوره انعام انسان هيچ يک از نعمت های خداوند که در دنيا از آن بهره مند بود را با خود از دنيا نمی برد. بی چيز بی چيز می رود.

4- در آيه 94 سوره انعام چهار بار از ضمير متکلّم مع الغير استفاده شده است. اين ضمير در واژگان « جِئْتُمُونَا : نزد ما آمده ايد.» « خَلَقْنَاكُمْ : شما را آفريديم.» « خَوَّلْنَاكُمْ : ارزانيتان داشتيم.» « مَا نَرَی‏ : نمی بينيم.»

ضميرهای متکلّم استفاده شده در اين آيه شريفه برای اين است که انسان توجّه يابد که جز خدای تعالى چيزی زندگی او را اداره نمی كرده و نمی كند.

پس هر چه را كه خيال می كرده در تدبير امر او مؤثّر است، از نزد خداوند برای او مهيّا شده است:

حياتش در دنيا با اراده و خواست خداوند بوده است. زيرا خداوند او را خلق کرده بود.
اموالى كه وسيله زندگی خويش می پنداشته روزی بوده که خداوند به او داده است.

اولادی كه گمان می کرده است توسّط آنان ياری می شده است همه هم مخلوق خدايند و هم به خواست خداوند در مسير ياری او قرار گرفته اند. در واقع خداوند تدبير امر او را می نموده است.

همسران و خويشاوندان كه آنان را پشت و پناه خود می دانسته به استقلال همراهيش نمی کردند بلکه تدبير خداوند آنان را با او همراه کرده است و ياور اصلی و حقيقی خداوند بوده است.

اربابان، خدايان، وسايل و مردمی که از آنان شفاعت می خواست و به جای خداوند به آنان پناه می برد و کم کم آنان را شريک خداوند می ساخت. در دنيا نيز هيچ يک به استقلال کاری برای او انجام نداده اند و بعد از مرگ هم تمام رشته ها ميان او و آنها بريده شده تنها نزد خداوند می رود. حقيقت اين امر پس از مرگ برای او آشکار می شود و در دنيا از آن غفلت دارد.

علامه طباطبايی (ره) می گويد: مراد از « شفعاء » خدايانى هستند كه مشركين آنها را در مقابل خدا معبود خود می گرفتند و آنها را می پرستيدند تا شايد در نزد خدا شفاعتشان كنند، و از اين راه شركای خدا در آفرينش شمرده شدند.( ترجمه الميزان، ج‏7، ص: 396)

علامه طباطبايی (ره) در ذيل آيه شريفه می گويد: انسان جزئی از اجزای عالم است كه مانند همه آن اجزا در تحت تدبير الهی متوجّه به سوی غايتى است كه خدای سبحان برايش معيّن و مقدّر كرده، و هيچ موجودی از موجودات عالم دخالت و حكومت در تدبير امور او ندارد، و اسبابى هم كه بر حسب ظاهر مؤثّر به نظر می رسند آثارشان همه از خدای تعالى است و هيچيك از آن اسباب و علل مستقل در تأثير نيست.

اما چه بايد كرد كه انسان وقتى در برابر زينت‏های ظاهری و مادی زندگی، و اين علل و اسباب صوری قرار می گيرد يكباره دل به آن لذائذ داده، و تماماً به آن علل و اسباب تمسّك می جويد، و قهراً در برابر آنها خاضع گشته و همين خضوع او را از توجّه به مسبّب الاسباب و خالق و به وجود آرنده علل بازمی دارد و به تدريج آن اسباب را مستقل در تأثير می پندارد، به طوری كه ديگر هيچ همّی برايش نمی گذارد جز اينكه با خضوع در برابر آنها لذائذ مادّی خود را تأمين كند، و همه عمر خود را به سرگرمی با اين اوهام سپری ساخته و به كلّی از حق و حقيقت غافل بماند.

( ترجمه الميزان، ج‏7، ص: 396)
.
.
استاد بصراوی
.
.

?روز قيامت يکی از باورهای مسلّمی است که منجر به عمل صالح می شود و کفر به آن موجب خروج از راه راست است.

جزء ششم، آيه 136 سوره نساء:
« يَا اَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ ءَامِنُواْ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْكِتَابِ الَّذِی نَزَّلَ عَلَی‏ رَسُولِهِ وَ الْكِتَابِ الَّذِی اَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَ مَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَ مَلَئكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ الْيَوْمِ الْاَخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالَاً بَعِيداً »

« ای كسانى كه ايمان آورده‏ايد، به خدا و پيامبرش و اين كتاب كه بر پيامبرش نازل كرده و آن كتاب كه پيش از آن نازل كرده، به حقيقت ايمان بياوريد. و هر كه به خدا و فرشتگانش و كتابهايش و پيامبرانش و به روز قيامت كافر شود سخت در گمراهی افتاده است. (نساء/136)»

?پرسشها:
1- خطاب در آيه 136 سوره نساء به کيست؟

2- فرمان خداوند در آيه 136 سوره نساء چيست؟

3- منظور از فرمان خداوند در آيه 136 سوره نساء چيست؟

4- خداوند در آيه 136 سوره نساء چه کسانی را از چه چيزی می ترساند؟
5- خداوند در آيه 136 سوره نساء ميان ايمان و عمل انسان چه رابطه ای برقرار می بيند؟

6- ميان آيه 136 سوره نساء و آيه 177 سوره بقره چه تشابهی وجود دارد؟

✔پاسخها:
1- خطاب در آيه 136 سوره نساء به مؤمنين است.

2- فرمان خداوند در آيه 136 سوره نساء « ايمان بياوريد» است به خداوند ، به رسولش (پيامبر اسلام صلّی اللهُ عليه و آلِه) ، به قرآن کريم، به کتابی که پيش از قرآن نازل شده است،

3- منظور از فرمان خداوند در آيه 136 سوره نساء که به مؤمنين می گويد ايمان بياوريد اين است که ای کسانی که ايمان آورده ايد ايمان خود را از اجمال خارج سازيد و به تک تک مواردی که گفته شده ايمان بياوريد زيرا ايمان آوردن به يكی از آن حقايق و معارف جز با ايمان آوردن به همه آن معارف و حقايق تمام نمی شود، هيچ يک از آن حقايق را جدا نکنيد به طوری که به بعضی ايمان بياوريد و بعضی را رها کنيد. زيرا اگر چنين كنيد در حقيقت به همه كفر ورزيده ايد، اگر ايمان نياوردن به بعضی يا همه را علنی کنيد کافر هستيد و اگر در باطن باشد و کفرتان را ظاهر نکنيد، منافق خواهيد بود.

4- خداوند در آيه 136 سوره نساء مؤمنين را از اين می ترساند که اگر به ايمان اجمالی بسنده کنند و تلاش نکنند تا ايمان خود را ارتقاء دهند ممکن است به يکی از مواردی که فرمان ايمان به آن داده شده است کافر باشند و خود ندانند و يا بدانند و آن را اظهار نکنند. در هر حال کفر به هر يک از مواردی که بايد به آن ايمان داشته باشند آنان را به گمراهی می اندازد و اعمال، عبادات و تلاشهايشان از مسير حق خارج می شود.

5- خداوند در آيه 136 سوره نساء به مؤمنين خبر می دهد که هر درجه از ايمان و ايمان به هر يک از مواردی که بايد به آن باور داشته باشند کشاننده فرد به عملی ويژه است. به همين دليل است که اگر به موردی کافر شوند به گمراهی می افتند. شواهدی از گمراهی مسلمانان زمان پيامبر صلی الله عليه و آله در فاصله آيات 87 تا 136 سوره نساء آورده شده است که نشانی از ايمان ضعيف مسلمانان آن عصر دارد و مورد نکوهش خداوند بوده است. اين گمراهی ها را در عصر خود نيز می توانيم بيابيم.

مانند:
- دو دسته شدن درباره منافقين،
- تحقيق نکردن درباره افراد و تهمت نامسلمانی و بی ايمانی زدن به آنان که در برخی موارد منجر به کشتن يا آزار بی دليل افراد بی گناه می شود،
- اکتفا کردن به عبادات فردی و باز ايستادن از مجاهدت و اعمال عبادی اجتماعی و سياسی و …
- تلاش نکردن برای امور مادی و معنوی و دينی خود به بهانه چاره نداشتن و بازماندن از ارتقاء علمی و معنوی و دينی

6- ميان آيه 136 سوره نساء و آيه 3 و 4 و 177 سوره بقره چه رابطه ای مشاهده می کنيد؟
ايمانی که در آيات 3 و 4 سوره بقره گفته شده است اجمالی از ايمانی است که در آيه 177 سوره بقره آمده است. گويی ايمان اجمالی و تفصيلی آن آيات در سوره بقره را يک جا در آيه 136 سوره نساء آورده است.

چون آيه مورد گفتگو در جزء پنجم بوده است از جزء ششم آيه زير را يادداشت کنيد. تقريبا با همان توضيحاتی که در آيه گذشته و آيات پيشين بوده است. جز آنکه راسخون در علم و ايمان آورندگان در آيه 162 سوره نساء عده ای از اهل کتاب زمان پيامبر صلی الله عليه و آله بوده اند. که از عموم اهل کتاب استثناء شده اند.

« لَكِنِ الرَّاسِخُونَ فىِ الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَ الْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِمَا اُنزِلَ إِلَيْكَ وَ مَا اُنِزِلَ مِن قَبْلِكَ وَ الْمُقِيمِينَ الصَّلَوةَ وَ الْمُؤْتُونَ الزَّكَوةَ وَ الْمُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْاَخِرِ اُوْلَئكَ سَنُؤْتِيهِمْ اَجْرًا عَظِيمًا(نساء/162)»
« ولى دانشمندانشان و آن مؤمنانى را كه به آنچه بر تو و به آنچه پيش از تو نازل شده ايمان دارند و نمازگزاران و زكات‏دهندگان و مؤمنان به خدا و روز قيامت را اجر بزرگی خواهيم داد. (نساء/162)»
.
.
استاد بصراوی
.
.

?حتمی بودن روز قيامت

جزء پنجم، آيه 87 سوره نساء:
« اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلىَ‏ يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا رَيْبَ فِيهِ وَ مَنْ اَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِيثًا »
« اللَّه خدايى است كه هيچ خدايى جز او نيست. به تحقيق همه شما را در روز قيامت- كه هيچ شكّی در آن نيست- گرد می آورد و چه كسی از خدا به گفتار راستگوی تر است؟ (نساء/87) »

⁉پرسشها:

1- چرا ابتدای آيه 87 سوره نساء با جمله « اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ » شده است.

2- در آيه 87 سوره نساء چند تأکيد در آمدن روز قيامت وجود دارد؟

3- چرا در آخر آيه 87 سوره نساء خداوند راستگو بودن خود را ابراز می فرمايد؟

✔پاسخها:

1- آيه 87 سوره نساء در حکم تعليل دو آيه قبل از خود است. جمله « اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ» برای تقويت اين علّت آورده شده است.

دو آيه قبل از آيه مورد گفتگو:
مَنْ يَشْفَعْ شَفَاعَةً حَسَنَةً يَكُن لَهُ نَصِيبٌ مِنْهَا وَ مَنْ يَشْفَعْ شَفَاعَةً سَيِّئَةً يَكُن لَهُ كِفْلٌ مِنْهَا وَ كاَنَ اللَّهُ عَلَی‏ كُلِّ شَیْءٍ مُقِيتاً هر كس در كار نيكی ميانجی شود او را از آن نصيبى است و هر كس در كار بدی ميانجی شود او را از آن بهره‏ای است. و خدا نگهبان بر هر چيزی است. (نساء/85)

وَ إِذَا حُيِّيتُم بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّواْ بِاَحْسَنَ مِنْهَا اَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللَّهَ كاَنَ عَلَی كُلِّ شَیْءٍ حَسِيباً چون شما را به درودی نواختند به درودی بهتر از آن يا همانند آن پاسخ گوييد. هرآينه خدا حسابگر هر چيزی است. (نساء/86) چنانکه ملاحظه می شود در انتهای دو آيه قبل به نگهبان بودن و حسابگر بودن خداوند اشاره فرموده است.

در آيه مورد گفتگو ابتدا تأکيد می کند که خدايی جز خدای يکتا نيست و اين خداوند يکتای نگهبان بر امور شما و حسابگر اعمال شما، شما را در روز قيامت حتماً جمع خواهد کرد.

به اين صورت سه آيه به دنبال هم به اين صورت آمده است که تفهيم کند که اگر خداوند اصولی را در روابط اجتماعی شما قرار داد:
و آن يکی بهره مندی ميانجی عمل خوب و بد از اصل عمل
و ديگری بهتر جواب سلام دادن فردی که به شما سلام می کند.
شما مکلّف به رعايت آن اصول هستيد. زيرا :

خود خداوند مراقب و حسابگر اعمال شما هست. و اين خدا همان خدای واحد است که خدايی نيست و در روزی که شما را جمع می کند به حساب اعمال شما رسيدگی می کند.

2- در آيه 87 سوره نساء چهار تأکيد برای حتمی بودن وقوع روز قيامت وجود دارد.

يکی - لام تأکيد بر سر يجمعُ
دوم - نون تأکيد ثقيله در آخر يجمعَنَّ
سوم – جمله لا رَيبَ فيه : شکّی در آن نيست. اين جمله حال است از روز قيامت، يعنی شکی در آمدن روز قيامت و جمع شدن شما در آن نيست.
چهارم- جمله و من اصدقُ من اللهِ حديثاً : چه کسی راستگوتر از خداوند است.

3- جمله « وَ مَنْ اَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِيثًا » در آيه 87 سوره نساء به عنوان شاهد و دليل برای حتمی بودن روز قيامت و جمع کردن مردم در روز قيامت است.

در واقع خداوند می فرمايد من که از همه راستگوترم دارم آمدن روز قيامت را به شما خبر می دهم. مراقب باشيد. در آن روز سرافکنده نباشيد. البته اين جمله تأکيدی هم بر آمدن روز قيامت هست.
.
.
استاد بصراوی
.
.

?درمان بخل با يادآوری روز قيامت و صفات خداوند

جزء چهارم، آيه 180 سوره آل عمران:
« وَ لَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا ءَاتَئهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ هُوَ خَيْراً لَهُم بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُواْ بِهِ يَوْمَ الْقِيَمَةِ وَ لِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَ الْاَرْضِ وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ »
« آنان كه در نعمتى كه خدا به آنها عطا كرده است بخل می ورزند، مپندارند كه در بخل ورزيدن برايشان خير است. نه، شرّ است. در روز قيامت آنچه را كه در بخشيدنش بخل می ورزيدند چون طوقی به گردنشان خواهند آويخت. و از آن خداست ميراث آسمانها و زمين و او به هر كاری كه می كنيد آگاه است. (آل عمران/180)»

⁉پرسشها:
1- در آيه 180 سوره آل عمران به چه کسانی هشدار داده شده است؟

2- در آيه 180 سوره آل عمران چه کسی به عنوان مالک حقيقی اموال معرفی می شود ؟ و اموال به چه کسی اِعطاء شده است؟

3- آيه 180 سوره آل عمران متضمّن چه فرمانی است ؟

4- با توجّه به آيه 180 سوره آل عمران در روز قيامت چه اتّفاقی برای فرد بخيل می افتد؟

5- به نظر شما چرا خداوند افراد بخيل را از روز قيامت می ترساند؟

6- در انتهای آيه 180 سوره آل عمران خداوند کدام صفات خود را يادآوری می کند؟ چرا؟

✔پاسخها:
- در آيه 180 سوره آل عمران به افرادی که بخل می ورزند هشدار داده شده است.

2- در آيه 180 سوره آل عمران خداوند به عنوان مالک حقيقی اموال معرفی می شود که اموالی را به فردی که بخل می ورزد اِعطاء کرده است.

3- آيه 180 سوره آل عمران متضمّن دو فرمان است:

فرمان اوّل اينکه شخص بخيل به ياد بياورد اموالی که در اختيار اوست از جانب خداوند به او اعطاء شده است و مالک حقيقی اموال خداوند است.

فرمان دوّم آنکه مانند خداوند بخشنده باشد و نسبت به اموالی که برای مدّت کوتاهی به او سپرده شده است بخل نورزد.

4- با توجّه به آيه 180 سوره آل عمران در روز قيامت اموالی که فرد نسبت به آنان بخل ورزيده و آن را از افراد فقير دريغ داشته است مانند طوقی به گردن فرد بخيل آويخته می شود و اينچنين رسوا می شود و به زحمت و رنج می افتد؟

5- به نظر می رسد رابطه ای نزديک ميان « ايمان به معاد و برپايی روز قيامت» با «وابستگی فرد به دنيای فانی و اموال دنيوی» برقرار است.
از اينرو خداوند برای درمان بخل افراد بشر آنان را به ياد قيامت می اندازد و کيفری که در روز قيامت در انتظار افراد بخيل است را برايشان ترسيم می کند تا آنان را بترساند و از بخلی که فايده ای برايشان ندارد نجاتشان دهد.

6- خداوند در انتهای آيه 180 سوره آل عمران دو صفت از صفات خود را يادآوری می کند.

- صفت اوّل اينکه خداوند مالک تمام اموال دنياست.
اين صفت را برای بيان دو منظور يادآوری می کند:
اوّل اينکه اگر فرد بخيل از افراد مستحق اموالی را دريغ کند، خداوند از طريق ديگر فقيران را بی نياز خواهد کرد.

دوّم آنکه اگر فرد بخيل از فقير شدن می ترسد و بخل می ورزد، به ياد ثروت خداوند بيفتد و فرمان انفاق کردن به فقيران را اطاعت کند. خداوند باز هم اموالی را از ثروت بی کران خود به او اعطاء خواهد کرد. همچنانکه اموالی که اينک در اختيار دارد را پيش از اين خداوند به او اعطا کرده بود.

- صفت دوّم اينکه خداوند به اعمال بندگان آگاه است.
اين صفت را به اين دليل يادآوری می کند که اگر فرد بخيل گمان می کند که خداوند از اعمال او بی اطّلاع است و بخل او از نظر خداوند پنهان مانده است، از غفلت خارج شود و بداند که خداوند ناظر اعمال او و آگاه به بخل ورزيدن اوست. اين خروج از غفلت نسبت به آگاه بودن خداوند ممکن است فرد را شرمنده سازد و از بخل ورزيدن اجتناب کند.
.
.
استاد بصراوی
.
.

تشويق به انفاق با يادآوری اينکه در روز قيامت فرصت عمل کردن نيست.
جزء سوّم، آيه 254 سوره بقره:

?« يَا اَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاكُمْ مِنْ قَبْلِ اَنْ يَأتِیَ يَوْمٌ لَا بَيْعٌ فِيهِ وَ لَا خُلَّةٌ وَ لَا شَفَاعَةٌ وَ الْكَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ »
«ای كسانى كه ايمان آورده ايد، پيش از آنكه آن روز فرا رسد، كه نه در آن خريد و فروشی باشد و نه دوستى و شفاعتى، از آنچه به شما روزی داده ايم انفاق كنيد. و كافران خود ستمكارانند. (بقره/254)»

⁉پرسشها:
1- در آيه 254 سوره بقره خطاب به کيست؟

2- در آيه 254 فرمان خداوند چيست ؟

3- مهلت انجام فرمان خداوند تا چه زمانی است؟

4- آن چه روزی است که در آن خريد و فروش و دوستى و شفاعت وجود ندارد؟

5- به نظر شما چرا خداوند فرمان انفاق کردن را با يادآوری معاد و رسيدن روز قيامت همراه کرده است؟

✔پاسخها:
1- خطاب در آيه 254 به مردم مؤمن است.

2- فرمان خداوند در آيه 254 سوره بقره انفاق کردن از روزی است که از جانب خداوند به مردم می رسد. می فرمايد: از آنچه ما روزی شما کرديم انفاق کنيد.
3- خداوند در آيه 254 سوره بقره آخرين مهلت انفاق از روزی را رسيدن روزی می داند که در آن روز خريد و فروش و دوستى و شفاعت نيست. يعنی روز قيامت که روز حسابرسی اعمال است نه عمل کردن و جبران مافات.

4- روز قيامت روز عمل کردن و ايجاد رابطه و عوض گرفتن و خريد جرم و جبران گناه و کوتاهی در اعمال واجب و مستحب نيست. چون روز قيامت روز حاكميت و ظهور كامل اراده خداوند است. نتيجه اعمال و آنچه مردم کسب کرده اند در آن روز آشکار می شود و روز حسابرسی و رسيدن به پاداشها و کيفرهاست. البته در دنيا نيز حاکم اصلی خداوند است ولی افرادی از بشر نيز توانايی دارند در فرصتی که خداوند به ايشان داده است تا به حق و عدل رفتار کنند، ستمگری و پوشاندن حق و خروج از عدالت را پيشه خود سازند

. اين افراد ممکن است در دنيا و در آخرت مورد خشم خداوند قرار گيرند و عذاب شوند. ولی در روز قيامت اراده هيچ کس جز خداوند حاکميّت ندارد.

کيفری که در روز قيامت يا در دنيا به کفار می رسد، نتيجه ستمی است خود ايشان به خود روا داشتند. با پوشاندن حق و عدل هم خود هم جامعه را از مسير هدايت و جذب پاداش و بالندگی و آسايش روز آخر محروم نمودند.

از اينرو در آخر آيه شريفه می فرمايد: « وَ الْكافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ.»

5- خداوند فرمان انفاق کردن را با يادآوری معاد و رسيدن روز قيامت همراه کرده است تا نشانه ای باشد بر اينکه هرچه فرد به روز قيامت و رسيدن معاد و برپايی نظام حسابرسی به اعمال اين دنيا مؤمن تر و باورمندتر باشد، وابستگيش به دنيای فانی، اموال و ذخاير دنيوی کمتر می شود و آسانتر از روزی که خداوند به او داده است انفاق می کند. در واقع به اصطلاح ما يکی از کارکردهای ايمان به معاد و روز آخر «انفاق از روزی» است.

همان که در ابتدای سوره بقره درباره آيات 2 و 3 گفته شد که يکی از کارکردهای ايمان به غيب «انفاق از روزی» است.
با اين بيان روشن و با آنچه از آيه 46 سوره بقره (آيه اوّل) به دست آمد، می توان نتيجه گيری کرد که ياد معاد و ايمان به معاد هم نماز خواندن و هم انفاق کردن را سهل و آسان می کند.
.
.
استاد بصراوی
.
.

جزء دوّم قرآن کريم/ آيه 177 سوره بقره:
موضوع: ايمان به معاد يکی از باورهای تکليف شده به انسان متّقی و کارکرد آن

?« لَيْسَ الْبِرَّ اَن تُوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْاَخِرِ وَ الْمَلَئكَةِ وَ الْكِتَابِ وَ النَّبِيِّنَ وَ ءَاتَی الْمَالَ عَلَی حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَی وَ الْيَتَامَی وَ الْمَسَاكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ وَ السَّائلِينَ وَ فِی الرِّقَابِ وَ اَقَامَ الصَّلَوةَ وَ ءَاتَی الزَّكَوةَ وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُواْ وَ الصَّابِرِينَ فىِ الْبَأسَاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حِينَ الْبَأسِ اُوْلَئكَ الَّذِينَ صَدَقُواْ وَ اُوْلَئكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ »

نيكى آن نيست كه روى خود به جانب مشرق و مغرب كنيد، بلكه نيكوكار كسى است كه به خدا و روز بازپسين و فرشتگان و كتاب خدا و پيامبران ايمان آورد. و مال خود را، با آنكه دوستش دارد، به خويشاوندان و يتيمان و درماندگان و مسافران و گدايان و دربندماندگان ببخشد. و نماز بگزارد و زكات بدهد. و نيز كسانى هستند كه چون عهدى مىبندند بدان وفا مىكنند. و آنان كه در بينوايى و بيمارى و به هنگام جنگ صبر مىكنند، اينان راستگويان و پرهيزگارانند. (بقره/177)

⁉پرسشها:

1- در آيه 177سوره بقره شخص نيکوکار به داشتن چه ايمانهايی توصيف شده است؟

2- به نظر شما آيه 177 سوره بقره با آيات 3 و 4 سوره بقره چه شباهتهايی دارد؟
3- شخص نيکوکار موصوف به باورهای مذکور در آيه 177 سوره بقره چه عملکردی در جامعه دارد؟ به عبارت ديگر باورمندی او موجب چه اعمالی از جانب او می شود؟

4- با توجّه به آيه 177 سوره بقره باورمندی فرد موجب چه صفاتی در او می شود؟
5- با توجّه به آيه 177 متّقون چه کسانی هستند؟

✔پاسخها:
1- شخص نيکوکار به داشتن ايمان به خداوند، ايمان به روز جزا، ايمان به ملائکه، ايمان به قرآن کريم، ايمان به پيامبران توصيف می شود.

2- ايمان به خداوند، ايمان به روز جزا، ايمان به ملائکه، و ايمان از جانب خداوند بودن وحی همان ايمان به غيب در آيا سه و چهار سوره بقره است.

3- مهمترين عملکرد شخص نيکوکار مؤمن به خداوند و روز جزا عبارتست از:
- انفاق از آن چيزهايی است که خود به آن نياز دارد و مايحتاج اوست.
- عملکرد ديگر برپای داشتن نماز
- عملکرد سوم دادن زکات که تکليف واجب مالی است.

4- صفاتی که شخص نيکوکار مؤمن به خداوند و روز جزا :
- وفای به عهد
- صبر بر سختيها
- صداقت و راستگويی
- تقوا و پارسايی

5- در واقع متّقون همان نيکوکاران مؤمن به ايمانهای شمرده شده در آيه 177 سوره بقره با عملکرد نامبرده در آن آيه هستند.
.
.
استاد بصراوی
.
.

?« الَّذِينَ يَظُنُّونَ اَنَّهُمْ مُلَاقُواْ رَبِّهِمْ وَ اَنَّهُمْ إِلَيْهِ رَاجِعُونَ »
« آنان كه گمان می برند كه با پروردگار خود ديدار خواهند كرد و نزد او باز می گردند. (بقره/46) »

⁉پرسشها:
1- در آيه 46 سوره بقره به کدام يک از باورهای دينی اشاره شده است؟
2- از نظر لفظ و معنا چه رابطه ای ميان آيه 46 و آيه 45 سوره بقره است؟
3- گمان بردن به ملاقات با خدا و بازگشت به سوی او چه صفتی را برای نفس ايجاد می کند؟
4- چرا گمان بردن به ملاقات با خداوند نماز خواندن را آسان می کند؟
تا اينجا ارسال شد.

✔پاسخها:
1- آيه 46 سوره بقره به بازگشت انسان به سوی خداوند و ملاقات با خداوند اشاره دارد.
2- «الّذينَ» در اوّل آيه 46 صفت واژه خاشعين در آخر آيه 45 است.
3- گمان ملاقات با خداوند در روز جزا صفت «خشوع» را در انسان ايجاد کرده افزايش می دهد.
4- اگر کمترين گمان و ظن را به ملاقات با خداوند مقتدر داشته باشيم که همه هستی انسان به دست اوست، هنگام ايستادن در برابرش خاشع خواهيم بود و نماز را با دقّت
بيشتری به جای خواهيم آورد و از نماز بهره ها خواهيم بُرد.
علامه طباطبايی (ره) معتقد است: به كار بردن مظنّه در جای علم، برای اشاره به اين بوده، كه اگر انسان متوجّه شود به اينكه ربّی و پروردگاری، دارد كه ممكن است روزی با او ديدار كند، و بسويش برگردد، در ترك مخالفت و رعايت احتياط صبر نمی كند، تا علم برايش حاصل شود، بلكه همان مظنّه او را وادار به احتياط می كند. ( ترجمه الميزان، ج‏1، ص: 229)
.
.
استاد بصراوی
.
.

?بار خدایا
روزیم ساز دلی پرهیزگار و پاک و از شرک بیزار که نه کافر باشم و نه بدبخت
.
.

ادعیه منتخب شب نیمه شعبان(4)

?ای خدای یگانه
تو مرا در این شب از آنان قرار ده که نظر لطف به او کرده
و به حالش ترحم فرمودی
و دعایش اجابت کردی
و توبه اش پذیرفتی
و از خطاهای گذشته و گناهان بزرگ او درگذشتی

?ای خدا
مرا در این شب به کرامت کامل خود درپوش
و ازاولیاء خود قرار ده
آنان که برای طاعتت برگزیدی
و به کار عبادتت انتخاب فرمودی
و از خاصان و خالصان خود قرار دادی

?ای خدا

مرا از آنان قرار ده که از کوشش خود به سعادت رسیده
و از خیرات و خوبیها بهره وافر یافتند

?ای خدا
شر اعمال گذشته ام را از من کفایت فرما
و در آینده از آنکه بر عصیانهایم بیفزایم مرا حفظ کن
و طاعت و عبادتت را که موجب تقرب به حضرت توست محبوب من قرار ده

?ای خدا
مرا از قسمتهای بزرگت در این شب محروم مساز
و از مخلوقات شریرت حفظ کن

?خدایا
آن گناهانم که خلق را از من محبوس
و رزق را بر من تنگ می سازد ببخش
.
.
نهج البلاغه
.
.

ادعیه منتخب شب نیمه شعبان(5)

?بار خدایا

عوض مکن اسمم را
دگرگون مساز تنم را
و سخت مکن بلایم
و شاد مکن به من دشمنم را
.
.
مفاتیح الجنان
.
.

?منتخب دعای آخر ماه شعبان

?خدایا
این ماه مبارک فرا رسید
و ما را در این ماه سلامت بدار
و برای ما این ماه را آسایش و عافیت مسلم دار

?ای خدا
از تو درخواست می کنم به هر کار خیری مرا راه نشان دهی
و از هرچه محبوب تو نیست مرا مانع شوی

?خدایا
تو به کرم و بزرگواری خود، روی از من مگردان
و مرا در مقام عمل و آرزو و در قضا و قدر از شایستگان خلقت قرار ده

?خدایا
مرا با بهترین حال باقی بدار
و در بهترین حال بمیران که آن حال
دوستی با اولیاء توست
و دشمنی با اعدایت
و شوق لقایت
و ترس از قهر و جلال
و حال خشوع به درگاهت
و وفای به عهدت
و به تسلیم و رضایت
و با تصدیق به کتابت
و پیروی از سنت پیغمبرت
.
.
مفاتیح الجنان
.
.

نامه ای به زیاد بن ابیه

?پرهیز از خیانت در بیت المال

به خدا سوگند می خورم، سوگندی راست که اگر به من خبر رسد که در غنایم مسلمانان به اندک و یا بسیار، خیانت کرده ای چنان بر تو سخت گیرم که تهیدست شوی
و هزینه ی زندگی بر دوشت سنگینی کند و حقیر و خوار گردی!
و السلام
.
.
نهج البلاغه
.
.

نامه به زیاد بن ابیه

?سفارش به اعتدال و میانه روی

اسراف را رها کن و میانه رو باش
امروز در اندیشه ی فردایت باش
از مال به مقدار نیازت نگهدار و زیادی آن را برای روز نیازمندی روانه ساز

آیا در حالی که غرق در ناز و نعمتی و از کمک به افتادگان و بیوه زنان دریغ می داری، طمع درآن بسته ای که ثواب صدقه دهندگان را به تو دهند.
آدمی را به آنچه پیشاپیش فرستاده اجر دهند و به آنچه از پیش فرستاده در آید

والسلام
.
.
نامه 21
نهج البلاغه
.
.

نامه به عبدالله بن عباس (پس از کلام رسول خدا صلی الله علیه و آله از هیچ سخنی به اندازه ی این سخن سود نبردم

?سفارش به آخرت گرایی

اما بعد
انسان را گاهی دست یافتن به چیزی که برایش مقدر بوده شادمان می کند
و گاه از دست دادن چیزی که رسیدن به آن برایش مقدر نبوده اندوهگین می سازد
پس باید به خاطر آنچه از آخرت از دست داده ای ، اندوهگین شوی
و به آنچه از دنیا به آن می رسی چندان شادی مکن
و به آنچه از دنیا از دست می دهی چندان غمگین مشو
و باید تلاشت برای پس از مرگ باشد.
.
.
نامه22
نهج البلاغه
.
.

?وصیت حضرت امیر بعد از ضربت خوردن

شما را سفارش می کنم که چیزی را شریک خدا نسازید
و سنت محمد صلی الله علیه و آله را ضایع نکنید.
این دو ستون را برپا دارید و این دو چراغ را همواره روشن نگاه دارید
که در این صورت هرگز سرزنشی بر شما نباشد.

?نصیب دو پسر فاطمه از به جا مانده ی دارایی علی به اندازه ی دیگر پسران علی است
و اگر پسران فاطمه را برای اجرای وصیت تعیین کردم، به خاطر جلب خشنودی خدا و تقرب به رسول خدا و بزرگداشت حرمت و شرافت خویشاوندی با پیامبر است.

?با کسی که این کار را برعهده دارد ، شرط می کنم که اصل مال را باقی گذارد و همان گونه که مامور و راهنمایی شده از درآمد آن انفاق کند.
نهالهای تازه روییده ی آن قریه ها را نفروشد تا به اندازه ای فراوان شود که شناختن نخلستانها برای کسی که آنها را پیش از این دیده است سخت باشد.
.
.
نامه 23
نهج البلاغه
.
.

?اﮔﺮ ﺷﻴﻂﺎﻥ اﻳﺸﺎﻥ ﺭا اﺯ ﻃﺎﻋﺘﺖ ﻧﻔﺮﻳﺒﺪ ﻫﻴﭻ ﻋﺼﻴﺎﻥ ﮔﺮﻯ ﺗﻮ ﺭا
ﻣﻌﺼﻴﺖ ﻧﻜﻨﺪ ﻭ اﮔﺮ ﺷﻴﻂﺎﻥ ﺑﺎﻃﻞ ﺭا ﺩﺭ ﻧﻆﺮﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺣﻖ ﺟﻠﻮﻩ ﻧﺪﻫﺪ
ﻫﻴﭻ ﮔﻤﺮاﻫﻰ اﺯ ﺭاﻩ ﺗﻮ ﻣﻨﺤﺮﻑ ﻧﺸﻮﺩ
.
.
دعای 37
صحیفه سجادیه
.
.

?ادعیه منتخب شب نیمه شعبان (3)

او شمشیر قهر خداست که کند نگردد
نور خداست که خاموش نشود
صاحب مقام حلم است که سبک سر نشود
مدار روزگار و حافظ و نگهدار زمان است

?بار الها
ما را به ایام قیام او و ظهورش برسان
ما را نصرت کنندگانش قرار ده
و خون او را با خون ما قرین گردان
و ما را در دفتر یاران و خاصان اش ثبت فرما
و ما را در دولت او با تنعم و خوشی زنده بدار
و به صحبتش بهره مند گردان
و از هر سوء محفوظ بدار
یا ارحم الراحمین.
.
.
مفاتیح الجنان
.
.

ادعیه منتخب شب نیمه شعبان (2)

?خدایا
درود فرست بر محمد(ص) و آل محمد (ع)
مرا بیامرز
به حالم ترحم کن
مهماتم را کفایت فرما
و دینم را ادا و روزیم را وسیع گردان

تو در این شب امور خلق را به حکمت بالغه ، همه از یکدیگر جدا ساخته
و هر که را بخواهی از خلق خود، روزیش فراوان کنی
پس مرا روزی وسیع بخش که تو بهترین روزی دهندگانی
زیرا تو خود فرمودی که از فضل و کرم خدا هر چه می خواهید بطلبید
و من اکنون از فضل تو درخواست می کنم
یا ارحم الراحمین
.
.
مفاتیح الجنان
.
.

دعای منتخب شب نیمه شعبان(1)

?خدایا
نصیب ما فرما از ترست، آنچه حائل باشد میان ما و گناه و معصیت تو
و از طاعت و فرمان برداریت آنچه ما را به رضوان ات رساند
و از یقین به اندازه ای که آسان کند بر ما مصیبتهای دنیا را

?بار خدایا
ما را بهره مند گردان به گوش هایمان و دیده هایمان و نیرویمان چندانکه زنده داریمان و آن را به وارث ما بده
و خون ما را به گردن کسی قرار ده که ستم کرده بر ما
و پیروز کن ما را بر آنکه با ما دشمنی کرده

و قرار مده مصیبت ما را در دین ما
و دنیا را بزرگتر همت ما قرار مده و نه آخر دسترس دانش و علم ما
و چیره مکن بر ما کسی که رحم نکند بر ما
یا ارحم الراحمین.
.
.مفاتیح الجنان
.
.

?خدایا
ﺧﺸﻜﻰ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻫﺎﻯ ﻣﺎ ﺭا ﺑﻪ ﺳﻘﺎﻳﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﻛﻦ
ﻭ ﻭﺳﻮﺳﻪ ﻗﻠﻮﺑﻤﺎﻥ ﺭا ﺑﻪ ﺭﺯﻕ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻓﺮﻣﺎ
.
.
دعای 36
صحیفه سجادیه
.
.

?خدایا
ﻣﺎ ﺭا اﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﺳﺮﮔﺮﻡ ﻣﻜﻦ ﻭ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻴﻜﻰ ﺧﻮﺩ ﺭا اﺯ ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﺩﻭﺭ ﻧﻜﻦ
ﭼﻪ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻰ ﻧﻴﺎﺯ ﻛﺴﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮاﺵ ﺑﻰ ﻧﻴﺎﺯ ﻛﻨﻰ
ﻭ ﺳﺎﻟﻢ ﻛﺴﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮاﺵ ﻧﮕﺎﻩ ﺩاﺭﻯ
.
.
دعای 36
صحیفه سجادیه
.
.

?ﺑﺎﺭ اﻟﻬﺎ

ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﺁﻟﺶ ﺩﺭﻭﺩ ﻓﺮﺳﺖ
ﻭ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻭ ﺑﺮﻛﺖ اﻳﻦ اﺑﺮﻫﺎ ﺭا ﺑﺮ ﻣﺎ ﺳﺮاﺯﻳﺮ ﻛﻦ ﻭ ﺁﺯاﺭ ﻭ ﺯﻳﺎﻧﺶ ﺭا اﺯ ﻣﺎ ﺑﮕﺮﺩاﻥ ﻭ ﺑﻪ
ﺁﻥ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺁﻓﺘﻰ ﻣﺮﺳﺎﻥ ﻭ ﺑﺮ ﻣﻌﻴﺸﺘﻤﺎﻥ ﺁﺳﻴﺒﻰ ﻧﻔﺮﺳﺖ

?ﺧﺪاﻭﻧﺪا

اﮔﺮ اﻳﻦ اﺑﺮ ﺭا ﺑﺮاﻯ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ اﻯ ﻭ اﺯ ﺭاﻩ ﺧﺸﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ اﻯ ﭘﺲ ﻣﺎ اﺯ ﺧﺸﻤﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﻰ ﺑﺮﻳﻢ
ﻭ ﺑﺮاﻯ ﺩﺭﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻔﻮﺕ ﺑﻪ ﺳﻮﻳﺖ ﺯاﺭﻯ ﻣﻰ ﻛﻨﻴﻢ
ﭘﺲ ﻏﻀﺒﺖ ﺭا ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺸﺮﻛﻴﻦ ﺳﺎﺯ ﻭ ﺁﺳﻴﺎﻯ ﻋﻘﻮﺑﺘﺖ ﺭا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻠﺤﺪاﻥ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﺵ اﻧﺪاﺯ.
.
.
دعای 36
صحیفه سجادیه
.
.

?مناجات زهد پیشگان

?ای خدا
ما در این خانه دنیا منزل دادی که به مکر، چاهها بر سر راه ما کنده
و ما را دست آمال و آرزوها به رشته های فریبش آویخته
این دنیا پر از بلا و آفت و رنج و نکبت است

از تو درخواست داریم
ما را از مغرور شدن به دنیا نگه داری

?ای خدا
تو ما را توفیق و نگهداری زهد و بی علاقگی به دنیا عطا کن
و از شر و فسادش جان ما را به سلامت دار
و از بر ما جامه های مخالفت خود بر کن
و به حسن کفایتت متصدی امور ما باش
و روز ملاقاتت چشم ما را به شهود جمالت روشن گردان
و حب دنیا را از دل ما بیرون کن
چنانکه با بندگان نیکوکار باصفا و خاصان درگاهت چنین فرمودی
یا ارحم الراحمین.
.
.
مناجات خمس عشره
.
.

?مناجات پناهندگان

مرا گناهان بی حساب ناچار کرده که به دامان عفوت چنگ زنم
و خطاهای بی شمار محتاج نموده که از درهای لطف و بخششت گشایش طلبم

?ای خدا
از تو درخواست می کنم
به حق خاصان درگاهت از ملائکه مقرب و نیکان خلق
که برای من نگهبانی قرار دهی که از مهالک نجات بخشد
و از بلا و آفت دور سازد
و از مصائب سخت مانع گردد

?از تو درخواست می کنم
که وقار و سکینه ای به ما کرامت کنی
که روی دل ما را به انوار عشق و محبت تو بپوشاند
یا ارحم الراحمین
.
.
خمس عشره
.
.

نامه یه عبدالله بن عباس، کارگزار امام در بصره؛

بدان که بصره جایگاه فرود شیطان و کشت گاه فتنه هاست پس مردمش را به احسان دلخوش ساز و گره ترس را از دل هایشان بگشا.

.
نامه 18
نهج البلاغه
.
.

?نحوه برخورد با مردم مشرک

چون مشرکند سزاوار آن نیستند که به خود نزدیکشان سازی و چون با ما پیمان بسته اند نشاید که آنان را دور سازی یا بر ایشان جفا نمایی.
پس برای آنان جامه ای از مدارا توام با اندکی درشتی بر تن کن و با آنان رفتاری آمیخته از نرمی و شدت داشته باش
گاهی آنان را به خود نزدیک ساز و گاهی از خود دور دار، اگر خدا خواهد.
.
.
نامه 19
نهج البلاغه
.
.

حارث بن مغیره گوید، امام محمد باقر (علیه السلام) فرمودند؛
علی (علیه السلام) محدث بود.
گفتم؛ می فرمایید پیغمبر بود؟
امام دست خود را به نشانه نفی بالا برد ، سپس فرمود؛
بلکه مانند همدم سلیمان یا همدم موسی یا مانند ذو القرنین بود، مگر به شما خبر نرسیده است که خود علی فرمود؛ “در میان شما هم مانند ذوالقرنین هست".

.
.
??شرح؛
محدث،در لغت به معنی کسی است که با او حدیث و خبر تازه گویند و امام را محدث می گویند زیرا خدای تعالی علوم و اخبار آسمانی را به وسیله الهام یا صدای فرشته به او می رساند. ولی امام شخص فرشته را نمی بیند اما پیغمبر (صلی الله علیه و آله) او را می دید.

محمد بن مسلم از امام جعفر صادق (علیه السلام) پرسیدند که از کجا می فهمد که آن، کلام فرشته است؟
فرمودند؛ آرامش و وقاری به او عطا می شود که می فهمد آن کلام فرشته است.
.
.
اصول کافی
ج2
.
.

?مناجات تهی دستان

دلم، جز به قرب تو جایی آرام نمی گیرد
و اندوه و حسرتم را جز نسیم رحمتت زایل نمی کند
و درونم را جز توجهت کسی شفا نمی دهد
و چیزی جز قرب تو غم از دلم نمی برد
و زنگار قلبم را جز عفوت پاک نمی سازد
و وسواس و اندیشه های باطل درونم را جز فرمان تو برطرف نتواند کرد

?ای خدا
از تو درخواست دارم
نعمت هایی که به من عطا کرده ای، پاینده داری
ترحم کن به حال بنده ذلیلت که زبانش از شرم بسته و عملش اندک است.
مرا در حمایت سایه پایدار بدار
یا ارحم الراحمین
.
.
مناجات خمس عشره
.
.

?مناجات عارفان

برای خلق راهی به مقام معرفتت الا به اظهار عجز از معرفتت قرار ندادی

?ای خدا
ما را از آن بندگانت قرار ده
که سوز محبتت سراسر قلب آنها را فراگرفته است
و به باغ های مقام قرب و شهود می خرامند

و خلجان شکوک و اوهام باطل از دلهایشان برطرف شده
و به سبقت گرفتن به سعادت و زهد همت عالی یافته اند
و به سبب رجوع دایم به خدای رب الارباب نفوسشان مطمئن گردید
و چون به آرزویشان نایل شدند آرامش خاطر یافتند

?ای خدای من
چقدر یاد تو که به الهام خطور کند بر دلها لذت بخش است
و چقدر طعم محبتت خوش و شربت قرب تو گواراست

?ای خدا!
ما را از خاصترین عارفان و صالحترین بندگانت قرار ده
و از راستگو ترین اهل طاعتت
و خالصترین اهل عبادت گردان
یا ارحم الراحمین
.
.
مناجات خمس عشره
.
.

?مناجات یاد کنندگان

اینکه ذکر تو بر زبان ما جاری است یکی از نعمت های بزرگ توست بر ما و اجازه تو که تو را بخوانیم

?ای خدا
ذکرت را در خلوت و در جمعیت و در شب و روز و در ظاهر و باطن و در حال خوش و ناخوش به ما الهام فرما
و به ذکر پنهان که دل ما به یاد تو باشد الهام ده
و ما را به کوشش پسندیده مشغول ساز

?ای خدا
غیر یاد تو از هر لذت و خوشی
و از هر آسایشی به جز انس با تو
و هر نشاطی جز مقام قرب تو
و هر کاری غیر طاعتت، آمرزش می طلبم

فرمودی: “مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم”
اکنون ما به فرمان تو، از تو یاد می کنیم، تو هم بر حسب وعده ات از ما یاد کن.
یا ارحم الراحمین.
.
.
مناجات خمس عشر
.
.

?با آنان نجنگید مگر آنکه آنان آغاز کنند
هرگاه دشمن به اذن خدا گریخت فراری را نکشید
ناتوان را آسیب نرسانید
زخمی را از پای در نیاورید
زنان را با آزار رساندن تهییج نکنید، هرچند آبروی شما را بریزند یا امیرانتان را دشنام گویند
چون توان و جان و عقلشان ضعیف است.

حتی زمانی که زنان مشرک بودند دستور داشتیم که از آنان دست باز داریم و اگر در جاهلیت مردی به زنی با سنگ و یا چماق تعرض می کرد او و فرزندش را سرزنش می گردند.
.
.
نامه 14
نهج البلاغه
.
.

?در آغاز شب حرکت مکن ،
زیرا خداوند سر شب را برای آرامش قرار داده و آن را برای درنگ نهاده و نه برای سیر و سفر
در این هنگام خستگی را از خود و مرکبت بدر آر
چون شب را استراحت کردی تا هنگام سحر یا زمان دمیدن سپیده به برکت خداوندی حرکت کن.
.
.
نامه 12
نهج البلاغه
.
.

?ای خدا!

کارم را ختم به خیر گردان
و مرا از بندگان خاص باصفای خود قرار ده
که در میان بهشت خود درآوردی
و وارث منزلهای حقیقت در جوار خود گردانیدی
.
.
مناجات خمس عشره
.
.

?خدایا!
ما را مستقیم به راه وصالت ببر
دور را به ما نزدیک ساز و سخت و مشکل را بر ما آسان فرما
و ما را به آن بندگان خاصت
که شب و روز تو را پرستش می کنند
و دلهاشان را پر از محبت خود فرمودی
و به لطف تو به مقام لذت مناجات رسیدند ملحق ساز

?ای خدا!
از تو درخواست می کنم
که بهره مرا از فضل خود بیشتر
و منزلتم را نزد خویش بالاتر از همه آنان قرار دهی
و قسمتم را از دوستی و عشق و محبتت بزرگتر
و نصیب معرفتم را به تو افزون گردانی

?تویی مقصودم نه غیر تو
از شوق توست بیداری و کم خوابیم
مقام وصالت تنها آرزوی من است
سرگردان محبت توام
دلباخته هوای توام
مقصدم خشنودی توست
مقام قربت، منتهای خواهش من است
دوای مرض و شفای قلب سوزانم
و تسکین حرارت دل و رافع غم و اندوهم پیش توست

?ای خدا!
در حال وحشت و هولناکی، انیس و مونس من باش
از لغزشهایم درگذر
توبه ام قبول فرما
و از گنهکاری مرا نگهداری کن
از فقر غنی گردان
و مرا دور مگردان از خودت
یا ارحم اراحمین.

.
.
مناجات ارادتمندان
مناجات خمس عشره

?خون خواهی عثمان

به خيال خود به خونخواهى عثمان آمده اى در حالى كه خبر دارى عثمان كجا كشته شد،
اگر خونخواه او هستى از همان جا خونخواهى كن.

گويى تو را مى بينم همچون شترانى كه زير بار گران ناله مى زنند از گزش جنگ ناله و فرياد مى زنى، و انگار لشگرت را مى نگرم كه از ضربت هاى پى در پى، و قضاى بدى كه بر سرشان فرود مى آيد، و نيز از افتادن بر خاك آن هم به دنبال هم، با جزع و زارى مرا به كتاب خدا مى خوانند،
لشگرى كه يا از نظر عقيده كافر و منكر حقّند، يا بيعت نموده و عهد بيعت را شكسته اند.
.
.
نامه 10
نهج البلاغه
.
.

?مرا به جنگ دعوت كردى،
مردم را واگذار و خود به جانب من بيا،
و هر دو لشگر را از جنگ معاف كن، تا معلوم شود زنگ گناه قلب كدام يك از ما دو نفر را سياه كرده، و بر ديده كدام يك پرده افتاده.

?منم ابو الحسن،
قاتل جدّ و دايى و برادرت كه آنان را در جنگ بدر درهم كوبيدم، هم اكنون آن شمشير با من است، و با همان قلب دشمنم را ديدار مى كنم، دينم را تبديل ننموده، و پيامبر تازه اى انتخاب نكرده ام، و در همان راه حقّى هستم كه شما آن را به اختيار خود واگذاشتيد، و ورودتان در آن به اجبار و اكراه بود.
.
.
نامه 10
نهج البلاغه
.
.

?چه خواهی کرد اگر از دنیایی که در آن هستی پرده ها کنار رود؟
دنیایی که با زینت هایش خود را آراسته و با لذتهايش فريبنده است.

?دنيا تو را به خود فراخواند و تو پاسخش دادى، و تو را در پى خود كشيد و از پى او رفتى و فرمانت داد و اطاعتش كردى.

? چه بسا، بناگاه، كسى تو را از رفتن باز دارد، به گونه اى كه هيچ سپرى تو را از آسيب او نرهاند. پس عنان بكش و از تاختن باز ايست، و براى روز حساب توشه اى برگير، و براى رويارويى با حادثه اى كه در راه است، دامن بر كمر زن، و به سخن گمراهان گوش فرامده.

?و اگر نكنى تو را از چيزى كه از آن غافل مانده اى، مى آگاهانم. تو مردى هستى غرقه در ناز و نعمت. شيطانت به بند كشيده و آرزوى خويش در تو يافته است و اينك در سراسر وجود تو چون روح و خون در جريان است.

اى معاويه!

از چه زمان شما زمامداران رعيّت و واليان امر امّت بوده ايد و حال آنكه، نه در دين سابقه اى ديرين داريد و نه در شرف مقامى رفيع. پناه مى بريم به خدا از شقاوتى دامنگير.
و تو را بر حذر مى دارم از اين كه، همچنان، مفتون آرزوهاى خويش باشى و نهانت چون آشكارت نباشد.
.
.
نامه 10
نهج البلاغه
.
.

??
هرگاه تنور جنگ گرم می شد و مردم پای واپس می گذاشتند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اهل بیت خود را پیش می فرستاد
و بدین روش اصحاب خود را از ضربه های سخت شمشیر و نیزه مصون می ساخت.
پس عبید پسر حارث در جنگ بدر، حمزه در جنگ احد و جعفر در جنگ موته کشته شدند.

یکی دیگر بود که اگر می خواستم نامش را می آوردم( نام خود حضرت )
او نیز همچون آنان خواهان شهادت بود،
اما مدت آنان زودتر به سر رسید و مرگ او به تاخیر افتاد.

شگفتا!
از روزگار که قرین کسی شدم که هرگز چون من برای اسلام قدمی برنداشته و در اسلام سابقه ای چون سابقه ی من نداشته است،
سابقه ای که کسی را به مثل آن دسترسی نیست، مگر آنکه مدعی چنین ادعایی کند که من خبر ندارم.
و گمان نمی برم که خداوند نیز آن را بداند.
و در همه حال خدای را سپاس
.
.
نامه ی 9
نهج البلاغه
.
.

?دشمنی قریش

قوم ما(قریش) خواستند پیامبر ما را بکشند و ریشه ی ما را برکنند،
علیه ما نقشه ها کشیدند و کارها کردند و ما را از زندگی شیرین بازداشتند
و با وحشت دست به گریبان ساختند
به اقامت در کوههای صعب العبور واداشتند و آتش جنگ را علیه ما بر افروختند
اما
خداوند خواست که ما پاسدار پیامبر او و حافظ حریمش باشیم.
.
.
نامه 9
نهج البلاغه
.
.

? لزوم اطاعت از مافوق
نامه به اشعث بن قیس عامل آذربایجان

کاری که بر عهده توست، طعمه تو نیست، بلکه امانتی بر گردنت است.
و از تو خواسته شده تا فرمان بردار مافوق خود باشی
تو حق نداری در امور رعیت به دلخواه خویش عمل نمایی
و یا به کار خطیر اقدام کنی، مگر با استناد به فرمانی که به تو می رسد.
در دست تو مالی از اموال خدای عزوجل است و تو یکی از خزانه داران او هستی تا آن را به من تسلیم کنی.
امیدوارم برای تو از بدترین والیان نباشم.
والسلام
.
.
نامه5
نهج البلاغه
.
.

?ای خدا!

طاعت و بندگی ات را به قلب ما الهام کن
و عصیانت را از ما دور ساز

و بر ما آسان گردان راه وصول به آنچه آرزومندیم از شوق مقام رضای تو
و میل به باطل را از باطن ما نابود گردان

ما را به لذت مناجات خود کامیاب گردان
و به ما شیرینی مقام قرب و دوستیت را بچشان

و جهد و کوشش ما را در خود قرار ده
همت ما را به طاعت خود مصروف دار
و در معامله با خودت، نیت خالص عطا کن

?ای خدا
مرا از برگزیدگان و خوبان قرار ده
و به نیکان صالح ملحق ساز.
یا ارحم الراحمین

مناجات مطیعین
خمس عشره
.
.